Hoạt động tính dục rất khác nhau giữa các dân tộc, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố sinh lý, tâm lý học, các lĩnh vực nội tiết, thần kinh, tâm thần học,… đồng thời với các yếu tố khác như xã hội, triết học, văn hoá và cả lịch sử.Hoạt động tình dục bình thường bao gồm 4 giai đoạn( kích thích, đạt đỉnh cao, cực khoái và giai đoạn triệt tiêu cường độ ham muốn; EPOR – ghép các từ tiếng Anh viết tắt ). Sau này các tác giả cho rằng giai đoạn 2 chỉ đơn giản là đoạn cuối của giai đoạn 1 và thêm giai ham muốn là giai đoạn đầu; như vậy EPOR trở thành DEOR). Giai đoạn 1 còn được chia làm 2 giai đoạn chi tiết hơn. Sở dĩ các tác giả chia từng giai đoạn vì liên quan đến khoái lạc của 2 người, sự tin tưởng, đến cảm xúc riêng tư, … Nhiều nghiên cứu về hoạt động của não bộ trong thời gian sinh hoạt tình dục được tiến hành, nhưng cho tới hiện tại các bác sĩ vẫn không thể nhận định chi tiết các mối liên quan hoạt động của não với nhận thức ( hứng thú) tình dục của con người.Khởi đầu cho hoạt động tình dục bình thường phải luôn có hành vi ve vãn đối tác. Nam thường thể hiện bằng cái nhìn bị cuốn hút từ nữ, nhưng người nữ thường mong đạt được người nam có “chất lượng cao” và nhìn về trạng thái cảm xúc, sự an toàn cũng như khả năng tài lực.
Những biểu hiện khác với “tiến trình” bình thường trên được xem là các rối loạn trong hoạt động tình dục nam nữ ( ví dụ giảm ham muốn “libido”, như lãnh cảm ở nữ,… Các rối loạn này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như khó khăn trong quan hệ (nam – nữ), trạng thái bệnh lý tâm thần, tính dễ tổn thương, và ảnh hưởng của bệnh tật khác cũng như các thuốc đang điều trị trầm cảm, đái tháo đường , v.v…
Một vài khác biệt cần lưu ý
Ngoài các rối loạn tính dục thường gặp trên, chúng ta cũng gặp nhiều trường hợp các biểu hiện hứng thú “lệch lạc”. Đặc trưng chủ yếu của lệch lạc tình dục là các biểu hiện dai dẳng hoặc tái diễn động cơ hứng thú tình dục mà những biểu hiện này gây tổn hại (cho đời sống tinh thần và thể chất của bản thân).
Các nhà tâm thần học Hoa Kỳ xếp các lệch lạc tình dục vào nhóm rối loạn nhận dạng giới tính ở trẻ em và ở trẻ vị thành niên, và ở cả người trưởng thành.
Các biểu hiện (thường được gọi là sở thích “kỳ quặc”, thể hiện sự tái diễn không kiềm chế những hành vi trái ngược tự nhiên, không theo quy luật hay định chế tối thiểu của văn hoá cộng đồng) như ngửi trang phục lót nữ ( olfactophilia), thích mặc quần áo nữ (transvestic fetishism) và nhiều biểu hiện bất thường khác nằm trong nhóm bệnh rối loạn nhận dạng giới tính. Theo Bản phân loại bệnh tâm thần DSM-V của Hội Tâm thần
Hoa Kỳ (mới lưu hành), mỗi biểu rối loạn kỳ quặc được xếp là một loại rối loạn riêng. Tình trạng bệnh lý này ảnh hưởng rất nhiều đến sinh hoạt hàng ngày, đến học hành nghề nghiệp, và tất nhiên, đến quan hệ tình cảm nam nữ. Người mắc các sở thích trên thường xuyên lo lắng và che dấu hành vi của mình vì đó là những biều hiện bất thường, không “thuận” theo quy trình hoạt động tình dục EPOR hoặc DEOR, cũng như khác với ý nghĩa triết học và xã hội trong nền văn hóa của mình.
Hiện nay có nhiều lý thuyết giải thích nguyên nhân các rối loạn tình dục , nhiều tác giả cho rằng nồng độ androgens bất thường có thể góp phần vào những nhận thức sai lệch về quan hệ tình dục. Một số nghiên cứu nhận định tình trạng dư thừa nội tiết tố oestrogene trước khi sanh có thể ảnh hường tới các rối loạn tình dục. Lý thuyết phân tâm cho rằng tình trạng lo âu bị thiến ( cắt bộ phận sinh dục ngoài của nam) trong phức hợp Oedipe có thể dẫn đến tình trạng thay thế biểu tượng tình dục trong vô thức. Từ đây có thể dẫn đến nhận thức hứng thú bất bình thường , và tất nhiên sẽ là hành vi lệch lạc khi có yếu tố nào đó kích hoạt ham muốn tình dục. Tương tự, những lo âu về hứng thú tình dục có thể dẫn đến sự lựa chọn “an toàn” với hành vi tình dục nhưng không tiếp xúc trực tiếp với cơ quan sinh dục của đối tác (ví dụ phô bày, khoe “của quý”, nhìn trộm, ngửi hay thủ dâm với trang phục của nữ giới).
Điều trị
Trong điều trị các rối loạn tình dục “kỳ quặc” này phải kết hợp tâm lý trị liệu và một số thuốc chống trầm cảm (SSRI), thuốc kích thích tâm thần (stimulants) có thể giải ức chế hành vi tình dục và làm giảm khuynh hướng xung động tình dục. Một số tác giả dùng các thuốc antiandrogenic nhưng thường mang lại nhiều tác dụng phụ khó chịu.
Thực tế, các bác sĩ rất ít “được” tiếp cận với những bệnh nhân có biểu hiện lệch lạc tình dục, càng ít hơn đối với thanh thiếu niên vì sự kỳ thị nặng nề về khía cạnh đạo đức, và vì chính khả năng “tự biết mắc cỡ” của trẻ (của thanh niên nam nữ và cả người trưởng thành). Bác sĩ chuyên khoa tâm thần cũng có thể gặp những trường hợp ghen tuông bệnh lý với các hành vi không chế hay kiểm soát bất bình thường người vợ (hoặc chồng ) hay bạn tình, còn được gọi là bạo lực tình dục; tình trạng bệnh lý này dễ lầm lẫn với hứng thú tình dục lệch lạc. Những trường hợp này, phụ huynh nên cho con em mình đi thăm khám chuyên khoa tâm thần sớm thì khả năng trị liệu hiệu quả có thể cao hơn.
1. John R Geddes. Juan J Lopez-Ilbor Jr. Michael G Gelder. Nancy C Andreasen. New Oxford Textbook of Psychiatry. 2nd Edition 2009. Reprinted 2011. Oxford University.
2. Glen O. Gabbard, MD. Robert E. Hales, MD., M.B.A. Stuart C. Yudofsky, MD. Textbook of Psychiatry. 5th Edition 2008. The American Psychiatric Publishing.
