CƠ QUAN QUẢN LÝ THỰC PHẨM VÀ THUỐC YÊU CẦU CẢNH BÁO NGUY CƠ TIỂU ĐƯỜNG KHI DÙNG THUỐC CHỐNG LOẠN THẦN

288
Trong loạt thông báo phân phát giữa tháng 9, cơ quan quản lý thực phẩm và thuốc Hoa kỳ (FDA) đã cho các nhà sản xuất thuốc chống loạn thần một yêu cầu trên mỗi nhãn thuốc sản phẩm phải có thêm cảnh báo về nguy cơ tăng đường huyết và bệnh tiểu đường.

Những thông tin giữa FDA và các nhà sản xuất dược thường được ưu tiên xem xét thích đáng – sự xem xét này rất nhạy cảm và ít khi được tiết lộ. Tuy nhiên thông báo trên đã được Lilly, hãng dược  sản xuất olanzapine (Zyprexa) chính thức tiếp nhận.

Các hãng sản xuất loại thuốc chống loạn thần mới như clozapine (Novartis, biệt dược Clozaril), risperidone (Janssen, biệt dược Risperdal), quetiapine (Astra Zeneca, biệt được Seroquel), ziprasidone (Pfizer, biệt được Geodon) và aripiprazole (Bristol – Myers  Squibb/Otsuka, biệt dược Abilify) đều khẳng định với tạp chí Psychiatric News tiếp nhận chung yêu cầu in lời cảnh báo mới. Tuy nhiên đã không có hãng dược nào tiến hành tạo bản in về yêu cầu cảnh báo đó.

Hãng dược Lilly đã cho biết sự việc  trên báo chí và chuyển tải trên trang Web của mình.

Trong thông báo của FDA gửi cho hãng Lilly, giám đốc bộ phận  sản phẩm thuốc thần kinh, bác sĩ Russell Katz đã lưu ý rằng “sau khi xem xét những số liệu có giá trị liên quan việc sử dụng thuốc chống loạn thần mới và khả năng bệnh tiểu đường có thể xảy ra, chúng tôi đã kết luận rằng việc in lời báo hiệu trên sản phẩm đối với tất cả các thuốc chống loạn thần mới cần phải cập nhật vào thông tin khả năng xảy ra bệnh tiểu đường”

Thông báo tiếp tục “Trong khi chúng tôi công nhận mối quan hệ giữa việc sử dụng thuốc chống loạn thần mới và khả năng tiểu đường chưa được mô tả đầy đủ, chúng tôi sẽ yêu cầu tất cả các thuốc chống loạn thần mới in rõ ràng lời cảnh báo mới. Thông báo khuyến cáo “tăng thêm sự chú ý các dấu hiệu và triệu chứng tiểu đường có thể hướng dẫn tìm ra sớm và trị liệu thích hợp và vì vậy, giảm rủi ro đối với một nguy cơ nghiêm trọng nhất.”

Thông báo công khai của Lilly được xem như một bước chuyển biến dũng cảm bởi các nhà phân tích công nghiệp dược phẩm là những người coi cảnh báo của FDA như điều còn đang tranh luận và có ý nghĩa tiềm tàng trong việc sửa đổi kê toa. Các nhà phân tích lưu ý olanzapine có liên quan trong báo cáo là thường gây tăng trọng lượng cơ thể và tiểu đường  nhiều hơn các thuốc chống loạn thần mới khác. Công bố này chắc chắn không là một vấn đề mới. Các báo cáo từng trường hợp tiểu đường và biến chứng tiểu đường kết hợp với sử dụng thuốc chống loạn thần mới đã được biết tới từ vài năm nay. Tuy nhiên, tranh cãi đáng chú ý đã xảy ra ở  cả phạm vi nghiên cứu và lâm sàng như mức độ kết hợp chắc chắn ( giữa sử dụng thuốc chống loạn thần mới và bệnh tiểu đường) và yếu tố nào – nếu yếu tố nào đó có lẽ đúng để dự đoán sẽ tăng nguy cơ bị tiểu đường ở bệnh nhân.

Một trọng tâm trong tranh luận là vai trò chưa rõ của sự tăng trọng lượng cơ thể như một yếu tố tăng nguy cơ phát triển tiểu đường cho bệnh nhân. Các bác sĩ chuyên khoa nội tiết từ  lâu đã tin rằng béo phì là yếu tố chính gia tăng nguy cơ tiểu đường trong dân chúng. Một con số giá trị lớn có ý nghĩa trong nghiên cứu dịch tễ đã cố gắng trả lời vấn đế này ở những bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần với một chút kết quả trái ngược.

Hiện tại nhiều bác sĩ chuyên khoa tâm thần quen thuộc với vấn đề nêu trên tin rằng sự tăng trọng lượng cơ thể thuận lợi bởi dùng thuốc chống loạn thần giữ vai trò trung tâm làm nâng cao nguy cơ tiểu đường.

Phó giáo sư tâm thần John Newcomer Đại học y khoa Washington ở St Louis nói “Cả trong báo cáo  y văn và trong các trường hợp được FDA công bố, Med Watch phân tích chỉ ra rằng khoảng 75% các bệnh nhân mới phát bệnh tiểu đường type II liên quan với các thuốc như clozapine và olanzapine xảy ra trong thời gian bắt đầu béo  phì và thật sự có tăng trọng lượng cơ thể.”

Tác giả Newcomer nói với Psychiatric News “tuy vậy, còn lại 25% số bệnh nhân bị tiểu đường không có tăng trọng lượng cơ thể, và đây là những trường hợp khó luận đoán.”

Tác giả Newcomer đã công bố một vài công trình nghiên cứu về nguy cơ tiểu đường ở bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần mới.

Một vài nghiên cứu đã chỉ ra rằng số bệnh nhân dùng olanzapine và clozapine tăng trọng nhiều nhất, trong khi bệnh nhân dùng risperidone và quetianepine tăng trọng ít hơn. Bệnh nhân dùng ziprasidone hoặc aripiprazole thường không tăng trọng, và có thể còn nhẹ cân đi.

Trong khi các trường hợp tiểu đường được báo cáo trong số  các bệnh nhân dùng 6 loại thuốc chống loạn thần mới nêu trên , thì một vài nghiên cứu chỉ ra rằng số lượng bệnh nhân tiểu đường xuất hiện nhiều nhất khi dùng olanzapine và clozapine.

Từ một vài năm nay, nhà sản xuất olanzapine Lilly đã công nhận rằng tăng trọng lượng cơ thể được biết đến là một yếu tố nguy cơ gây tiểu đường và trở thành phương hướng, cơ sở nghiên cứu nhằm giúp bệnh nhân giảm số lượng cân nặng tăng thêm trong thời gian dùng thuốc – hoặc vẫn  dùng thuốc hoặc qua tiết chế ăn uống và luyện tập. Một vài số liệu đã công bố gợi ý rằng tăng trọng có thể giới hạn được ở bệnh nhân tâm thần phân liệt dùng olanzapine.

Người dịch : Bs Phạm Văn Trụ, BS CKI, Phó GĐ, BVTT TP.HCM.