Não bộ của bệnh nhân (BN) tâm thần phân liệt (TTPL) và rối loạn lưỡng cực (RLLC) với các giai đoạn loạn thần có mối liên kết vùng chức năng tương tự, dẫn đến cơ chế chung và có thể liên quan đến các triệu chứng loạn thần.
Tại sao một số BN RLLC có các giai đoạn loạn thần trong khi một số BN khác không có giai đoạn này ? Nguyên nhân có thể đó là hầu hết BN TTPL trước đó đã có một số bất thường trong não bộ.
Các bất thường này liên quan đến vùng bụng vỏ não cingulate trước (ventral anterior cingulate cortex = vAAC). Đây là vùng vỏ não trước trán được nghĩ là vùng điều chỉnh hành vi cảm xúc thông qua sự kết nối thần kinh với các vùng khác của não bộ, nhất là với vùng cung vỏ não trước trán, vùng insula, amygdala và vùng hạ đồi. Nghiên cứu này do Ts PGs Tâm lý – Tâm thần Alan Anticevic Trường ĐH Tổng hợp Yale lãnh đạo và đăng trên Tạp chí Schizophrenia Bulletin ngày 29/4/2014.
Nhiều BN RLLC trải qua giai đoạn loạn thần. Các rối loạn chức năng vùng vỏ não trước trán liên quan tới hoạt động cảm xúc và điều chỉnh khí sắc, đặc biệt là các bất thường của vùng vAAC – theo một số nghiên cứu về RLLC, có liên quan phức tạp với các giai đoạn loạn thần. Mục tiêu của Ts Anticevic và nhóm nghiên cứu là xác định vùng vAAC có vai trò gì trong RLLC loạn thần.
Nghiên cứu thiết kế đoàn hệ (cohort) 202 người, gồm 40 BN RLLC hiện tại không ở giai đoạn trầm cảm hay hưng cảm và cũng chưa trải qua giai đoạn loạn thần; 33 BN RLLC tương tự nhưng đã trải qua giai đoạn loạn thần; 56 người nhóm chứng khỏe mạnh, và 73 BN TTPL. Các tác giả so sánh mối liên kết chức năng của vAAC trên hình ảnh não bộ của 4 nhóm kể trên.
Kết quả nhóm BN RLLC không loạn thần có hình ảnh gia tăng kết nối rõ rệt giữa vAAC với các vùng não bộ khác, ngược lại, đối với BN RLLC có loạn thần hình ảnh kết nối này giảm một cách rõ rệt. Hơn thế nữa, mối liên kết này của vAAC ở BN TTPL khác nhau một cách rõ ràng so với ở BN RLLC không loạn thần, nhưng lại tương tự nhau ở BN RLLC có loạn thần. Các phát hiện vẫn giống nhau ngay cả khi BN đang được điều trị.
“Sự giống nhau trong liên kết của vAAC ở BN TTPL và BN RLLC có loạn thần có thể gợi ý sự tồn tại cơ chế chung của triệu chứng loạn thần ở BN TTPL và RLLC”.
Đồng thời các phát hiện này khá phức tạp và các nhà nghiên cứu nên “nghiên cứu sự thay đổi vòng cung thần kinh thông qua các chẩn đoán thần kinh-tâm thần hơn là nghiên cứu trên các thể loại chẩn đoán trước.
Gs Ts Tâm thần học, chuyên gia về RLLC, J. Raymond DePaulo Jr ĐH Johns Hopkins University nhận xét “các kết quả của nghiên cứu này rất đáng quan tâm và có thể rất quan trọng”. “Và đây là một bước tiến tới hiểu biết chức năng của các nhóm bệnh tâm thần, và nếu được khẳng định đúng, các kết quả này có thể đóng góp vào nền tảng khoa học trong đó các phương pháp thí nghiệm có thể dẫn đường các đánh giá bệnh tâm thần trong tương lai”.
Nghiên cứu này được sự tài trợ của Viện Sức khỏe Quốc gia (National Institute of Heath – NIH), Quỹ Fulbright và Quỹ Nghiên cứu Não bộ và Hành vi (Brain and Behavior Research Foundation – BBRF).
Bs Phạm Văn Trụ Bv TT Tp HCM.
Theo Joan Arehart-Treichel. Same Brain Circuits Linked With Psychosis in Two Disorders. Clinical and Research News . June 19, 2014. DOI: 10.1176/appi.pn.2014.6b8
