July 29, 2009. Theo một nghiên cứu phân tích tổng hợp công bố trên Tạp chí Lancet ngày 28/7/2009 cho biết các bác sĩ trong hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu trên toàn thế giới có khó khăn trong nhận định bệnh nhân bị hay không bị trầm cảm.

Báo cáo phân tích tổng hợp các dữ liệu trên 50.000 bệnh nhân của Alex J. Mitchell và đồng nghiệp, MRCPsych, Leicester General Hospital, Vương quốc Anh cho biết các bác sĩ đa khoa nhận định đúng trầm cảm trong 47% trường hợp. Theo các tác giả,     phát hiện này cho thấy cứ mỗi 100 trường hợp không được chọn lựa trong chăm sóc ban đầu có nhiều chẩn đoán dương tính giả hơn là hoặc bỏ sót chẩn đoán hoặc nhận định sai. “Điều ngạc nhiên là các bác sĩ cố gắng tìm kiếm trầm cảm thì tỷ lệ chẩn đoán dương tính giả nhiều hơn chẩn đoán âm tính giả ít nhất 50%”.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng các bác sĩ đa khoa tại 41 điểm thử nghiệm nhận định chính xác khoảng ½ bệnh nhân trầm cảm trên lâm sàng và sự nhận định chính xác này phụ thuộc vào một phần cơ sở nơi họ làm việc.

Các bác sĩ hành nghề tại các đô thị có thể gặp 20 bệnh nhân trầm cảm thật sự trong số 100 người bệnh và có thể chẩn đoán đúng 10 trường hợp, bỏ sót 10 trường hợp và có thể chẩn đoán không chính xác 15 trường hợp không trầm cảm thành trầm cảm, như vậy tỷ lệ dương tính giả khoảng 20%. Các bác sĩ hành nghề tại các vùng nông thôn có thể gặp 10 bệnh nhân trầm cảm thật sự trong số 100 người bệnh và có thể chẩn đoán đúng 5 trường hợp, chẩn đoán sai 17 trường hợp không trầm cảm thành trầm cảm, tỷ lệ dương tính giả 17%.

Sự chính xác trong chẩn đoán cũng thay đổi theo từng quốc gia, các bác sĩ đa khoa ở Mỹ, Anh có nhiều khó khăn, chẩn đoán sai nhiều hơn so với các bác sĩ Hà lan và Ý, chẩn đoán thành công hơn. Thực tế hình như các bác sĩ đa khoa Anh quốc chẩn đoán dương tính giả nhiều hơn, Bs Mitchell cho biết: “Đến đây xuất hiện một câu hỏi không thể trả lời được tại sao sự chính xác trong chẩn đoán trầm cảm lại thay đổi ở các nước phương Tây có thu nhập cao”. Nếu các bác sĩ lâm sàng chẩn đoán âm tính giả và không hẹn khám theo dõi, sự phiền phức là không nhận thức đúng căn bệnh và người bệnh không được điều trị đúng. Nếu các bác sĩ lâm sàng chẩn đoán dương tính giả và sau đó không thăm khám và chẩn đoán lại thì sự phiền phức là chẩn đoán quá sớm và điều trị quá mức. Cả hai loại sai sót đều là quan trọng, cả hai đều có thể sửa đổi lại cho đúng nếu các bác sĩ lâm sàng nhận được thêm nhiều thông tin và tiếp nhận  kiến thức.

Cẩn thận với kết quả này, “có thể không nên hiểu như phê phán các bác sĩ đa khoa đã thất bại trong chẩn đoán trầm cảm mà nên hiểu rõ hơn về những khó khăn mà các bác sĩ không chuyên khoa phải đương đầu với chẩn đoán trầm cảm. Không có số liệu gợi ý nào rằng các bác sĩ đa khoa chẩn đoán sai nhiều hơn các đống nghiệp không chuyên khoa tâm thần khác”. Bởi vì “một lần đánh giá  chỉ dễ dàng nhận định khoảng ½ bệnh nhân trầm cảm, chúng tôi gợi ý rằng việc thêm thời gian thăm khám rất có giá trị cho chẩn đoán trầm cảm. Bác sĩ đa khoa hoặc chuyên khoa  khác hợp tác khám đánh giá nhiều lần từng trường hợp có thể giúp giảm bớt chẩn đoán sai và cải thiện toàn bộ chất lượng chăm sóc”.

Một điều thú vị khác là tỷ lệ điều trị trầm cảm thấp, thuốc chống trầm cảm chỉ được sử dụng trong 30 – 50% trường hợp chẩn đoán đúng và chỉ 20 – 40% bệnh nhân uống thuốc theo toa của chính các bác sĩ đa khoa, khoảng 10% bệnh nhân được giới thiệu tớ bác sĩ chuyên khoa tâm thần. Gs Peter Tyrer, Đại học Hoàng gia London cho biết “nếu chẩn đoán trầm cảm không thể thỏa mãn các tiêu chuẩn chuyên khoa tâm thần tốt nhất, tại sao chúng ta đòi hỏi các bác sĩ đa khoa phải là những người tin tưởng trong chẩn đoán trầm cảm”. Gs kết luận trong bài viết của mình: “ Sẽ tốt hơn nếu nâng cao chất lượng điều trị các rối loạn tâm thần chung trong công tác chăm sóc ban đầu. Sự can thiệp của tâm lý xã hội đối với trầm cảm sẽ hiệu quả nhưng cần nhiều đầu tư hơn và sẽ cạnh tranh với nhiều ưu tiên khác”.

Bác sĩ gia đình Allen Dietrich ở Hanover, New Hamphire cho biết kết quả phân tích nghiên cứu này là một bước quan trọng tiến tới việc giải quyết khó khăn về chẩn đoán trầm cảm trong chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Các tác giả đã tốn nhiều công sức phân tích số liệu nghiên cứu từ nhiều quốc gia trong thời gian hơn 30 năm và trong nhiều trường hợp khác nhau.  Các tác giả  không có lỗi ( khi đưa ra vấn đề này) mà cho rằng các bác sĩ đa khoa  “bỏ sót trường hợp chẩn đoán”, và đúng hơn là yêu cầu chúng ta hiểu biết tốt hơn về thách thức này. Để có thể đặt thêm hy vọng trong chăm sóc ban đầu, bài báo cáo này là một bước tiến tới mục đích giải quyết khó khăn trong chẩn đoán trầm cảm. Tác giả nói thêm: “Chúng tối cần sự chọn lựa tham vấn và dùng thuốc điều trị nhiều hơn và tốt hơn, cần  cách giải quyết hỗ trợ bệnh nhân ngay nhiều hơn từ khi bắt đầu điều trị và cần nhiều sự hợp tác giữa các bác sĩ chăm sóc ban đầu và các bác sĩ chuyên khoa tâm thần.

Bs Phạm Văn Trụ. PGĐ BV Tâm thần TP Hồ Chí Minh.

Theo Depression Often Misdiagnosed in Primary Care. Janis Kelley. Lancet. Published online July 28, 2009.