KHUYẾN NGHỊ OMEGA-3 LÀ LIỆU PHÁP ĐIỀU TRỊ

BỔ SUNG CHO TRẦM CẢM CHỦ YẾU

Megan Brooks

Người dịch: BS Nguyễn Thị Hồng Nhung

Một hướng dẫn thực hành lâm sàng từ Hiệp hội quốc tế về nghiên cứu tâm thần học dinh dưỡng (International Society for Nutritional Psychiatry Research – ISNPR) đã khuyến nghị sử dụng acid béo không no nhiều nối đôi omega-3 (omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids – PUFAs) như một liệu pháp điều trị bổ sung cho rối loạn trầm cảm chủ yếu (major depressive disorder – MDD)

Kuan-Pin Su, tiến sĩ y khoa, trưởng khoa Tâm thần tổng quát, đại học y khoa Trung Quốc, Taichung, Đài Loan phát biểu trên tạp chí y khoa Medscape rằng: “Giá trị của omega-3 PUFAs trong trầm cảm đã bị ‘quên lãng’, dù rằng có bằng chứng tích lũy ủng hộ. Liệu pháp này ‘cần được đưa vào tầm ngắm’ của các bác sĩ lâm sàng”

Su, một thành viên sáng lập của ISNPR và là người ủng hộ mạnh mẽ cho mảng ‘tâm thần học dinh dưỡng’ đã tổ chức một buổi hội nghị ISNPR và mời 10 tác giả có nhiều trích dẫn về việc sử dụng omega-3 PUFAs trong điều trị rối loạn trầm cảm chủ yếu nhất nhằm xem xét lại các tài liệu y văn và phát triển hướng dẫn thực hành kê toa acid béo Omega-3 một cách phù hợp trong điều trị rối loạn trầm cảm chủ yếu.

Hướng dẫn đồng thuận được đăng tải trực tuyến vào ngày 3 tháng 9 trên trang tin “Psychotherapy and Psychosomatics”

Dự phòng, duy trì

Hướng dẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chẩn đoán lâm sàng đúng và các đánh giá tâm lý bệnh học dựa trên thang đo lường trong việc thiết lập trị liệu khi khuyến nghị sử dụng omega-3 PUFAs trong điều trị trầm cảm.

Hướng dẫn cho biết ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy hiệu quả của n-3 PUFAs trong phối hợp điều trị rối loạn trầm cảm chủ yếu. Các tác giả của hướng dẫn cũng cho biết omega-3s an toàn và hiệu quả trong việc gia tăng hiệu quả các thuốc chống trầm cảm ngay khi khởi trị, cũng như khi phối hợp với thuốc chống trầm cảm đã kê trước đó nếu hiệu quả của nó chưa đủ.

Về khía cạnh dạng chất và liều lượng, hướng dẫn khuyến nghị sử dụng eicosapentaenoic acid (EPA) nguyên chất hoặc kết hợp EPA với docosahexaenoic acid, với liều EPA khởi đầu từ ít nhất 1g/ngày đến 2g/ngày trong ít nhất 8 tuần như một phương pháp điều trị phối hợp. Điều quan trọng là các tác giả lưu ý rằng chất lượng của n-3 PUFAs có thể ảnh hưởng đến hoạt động điều trị.

Hướng dẫn cũng xác nhận bên cạnh việc chăm sóc y khoa chuẩn, n-3 PUFAs là phương pháp điều trị dự phòng tiềm năng cho nhóm dân số nguy cơ cao. Thời gian điều trị n-3 PUFA cấp có thể được kéo dài, bao gồm cả điều trị duy trì để ngừa tái phát.

Các tác giả của hướng dẫn lưu ý là nên theo dõi các tác dụng phụ tiềm ẩn như tình trạng dạ dày ruột và da liễu; bên cạnh đó, cũng cần thu thập đầy đủ các chỉ số chuyển hóa trong suốt quá trình điều trị.

Họ kêu gọi việc nghiên cứu sâu hơn để cá nhân hóa ứng dụng lâm sàng của n-3 PUFAs trên các nhóm bệnh nhân rối loạn trầm cảm chủ yếu có chỉ số omega-3 thấp hoặc có gia tăng các biểu hiện viêm.

Ban hội thẩm thừa nhận trong hướng dẫn là hiện đang có tranh luận về lợi ích của omaga-3 PUFAs trên rối loạn trầm cảm chủ yếu. Các tác giả viết rằng các phân tích tổng hợp đã cho thấy “những hiệu quả tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa thống kê”

Họ cho biết trong 3 phân tích tổng hợp, cỡ tác động (effect sizes) ước tính (sự khác biệt trung bình được chuẩn hóa giữa n-3 PUFAs và giả dược) dao động từ 0.23 tới 0.56, với khoảng tin cậy (confidence intervals – CIs) rộng.

Tuy nhiên, cũng có báo cáo về cỡ tác động nhỏ khi so sánh giữa thuốc chống trầm cảm với giả dược (Sự khác biệt trung bình được chuẩn hóa, 0,30-0.47, với CIs hẹp hơn)

Do các liệu pháp điều trị rối loạn trầm cảm đang được khuyến nghị hiện nay chỉ có tác động nhỏ, ban hội thẩm ghi nhận 3 chiến lược ‘thực hành’ nên được sử dụng để giải quyết nhu cầu ‘chưa được đáp ứng’ trong điều trị trầm cảm.

Chúng bao gồm thái độ cởi mở dành cho các can thiệp tích hợp; ứng dụng của y học cá nhân hóa; và quy trình đưa ra quyết định được chia sẻ dựa trên các thông tin có sự cân nhắc để nâng cao hiệu quả điều trị.

Tiếp cận hợp lý

Bác sĩ Timothy Sullivan, chủ nhiệm khoa tâm thần và khoa học hành vi tại bệnh viện Đại học Staten Island của Northwell Health ở thành phố New York đã bình luận trên tạp chí y khoa Medscape rằng ‘khuyến nghị đã đưa ra một hướng dẫn thực hành hoàn toàn hợp lý’

“Một bức tranh lớn, tuy nhiên, dù có tài liệu y văn về lợi ích của omega-3s, kết quả lâm sàng lại không mấy ấn tượng. Nhìn chung, các nhà lâm sàng không bị choáng ngợp bởi kết quả. Có những bác sĩ ủng hộ chúng hơn những liệu pháp khác.” Sullivan nói.

Ông nói thêm: “Về mặt khái niệm, điều hấp dẫn về Omega-3s mà chúng ta đã biết là trạng thái trầm cảm có liên quan đến rối loạn điều hòa hệ miễn dịch và các tác nhân như Omega-3 dường như có vai trò giúp tái điều hòa hoặc điều hòa tích cực hệ miễn dịch, cũng như chống lại một số tác động chuyển hóa của stress. Nhưng đó vẫn là một lĩnh vực mà chúng ta cần tìm hiểu thêm”

Nguồn tham khảo: Megan Brooks, Omega-3s Recommended as Adjunctive Therapy for Major Depression, Medscape, News, September 25, 2019,