admin — Mon, 14 Aug 2017 10:15:09 +0000

Tình hình nhiễm HIV/AIDS trên th�?giới cũng như tại Việt Nam ngày một gia tăng. Trong khi chưa có vaccine phòng ngừa cũng như thuốc điều tr�?đặc hiệu thì một trong những vấn đ�?thời s�?cần quan tâm hiện nay là làm th�?nào giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm nhất là đối với các cán b�?y t�?làm việc trong môi trường chăm sóc sức khỏe đều có nguy cơ b�?lây nhiễm HIV/AIDS cao.Điều này cũng được thấy rõ đối với c�?những nhân viên y t�?trong việc phục v�? thăm khám, tiếp nhận, chăm sóc bệnh nhân tại cơ s�?điều tr�?bệnh tâm thần.

Đặt vấn đ�?/strong>
Tình hình nhiễm HIV/AIDS trên th�?giới cũng như tại Việt Nam ngày một gia tăng. Trong khi chưa có vaccine phòng ngừa cũng như thuốc điều tr�?đặc hiệu thì một trong những vấn đ�?thời s�?cần quan tâm hiện nay là làm th�?nào giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm nhất là đối với các cán b�?y t�?làm việc trong môi trường chăm sóc sức khỏe đều có nguy cơ b�?lây nhiễm HIV/AIDS cao.Điều này cũng được thấy rõ đối với c�?những nhân viên y t�?trong việc phục v�? thăm khám, tiếp nhận, chăm sóc bệnh nhân tại cơ s�?điều tr�?bệnh tâm thần.Thực hiện ch�?trương quy định của B�?y t�?v�?việc các cơ s�?y t�?trong c�?nước bao gồm c�?các bệnh viện chuyên khoa sâu đều phải có trách nhiệm trong việc tiếp nhận và điều tr�?những bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS có các bệnh cơ hội kèm theo trong đó có những bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS có những biểu hiện rối loạn tâm thần.

Chưa có thống kê nào ch�?rõ t�?l�?phơi nhiễm HIV/ADS đối với nhân viên y t�?trong ngành tâm thần c�?nước nói chung và Bệnh Viện Tâm Thần Thành Ph�?H�?Chí Minh nói riêng. Một điều nhận thấy là hàng ngày s�?lượng bệnh nhân rối loạn tâm thần đến khám và điều tr�?ngày một gia tăng. Khó mà có th�?phát hiện đối tượng b�?nhiễm HIV/ADS trên những bệnh nhân rối loạn tâm thần tr�?khi thân nhân bệnh nhân hoặc t�?chính bản thân bệnh nhân khai báo khi trình kết qu�?th�?Test HIV (+) tại cơ s�?khám chuyên khoa cũng như việc phát hiện ch�?được thực hiện khi bệnh nhân đang điều tr�?tại Bệnh Viện Tâm Thần khi có ch�?định của Bác sĩ cho tiến hành th�?Test nếu nghi ng�?nhiễm HIV, đặc biệt trên các đối tượng nghiện ma tuý (chích), mại dâm, nghiện rượu, bệnh nhân tâm thần đi lang thang b�?lạm dụng tình dục (cưỡng hiếp), bệnh nhân phẫu thuật có truyền máu kèm rối loạn tâm thần.

II.   Phân loại

2.1 Những bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS kèm rối loạn tâm thần

Đặc điểm:
+ �?những bệnh nhân trên thường gặp �?các đối tượng : Nghiện ma tuý, các chất kích thích có s�?dụng kim tiêm (chích chung), đồng tính luyến ái, lây truyền qua truyền máu, các vật sắc, nhọn và không được vô trùng (dụng c�?nha khoa, dụng c�?cắt móng tay và thẩm m�?.
+   Những đối tượng trên sau khi xét nghiệm có kết qu�?HIV(+) và k�?c�?tiến triển tiếp theo thì �?những bệnh nhân này s�?xuất hiện nhiều biến đổi tâm lý và tình trạng rối loạn tâm thần : Nh�?thì lo lắng, hoảng hốt, buồn chán, thất vọng. Nặng thì la hét, kích động, hoảng loạn, thậm chí có hành vi t�?sát.

2.2 Những bệnh nhân rối loạn tâm thần b�?phơi nhiễm HIV.

Đặc điểm :
+   Những đối tượng trên thường gặp trong
– Tâm thần phân liệt : Hay gặp th�?hoang tưởng (hoang tưởng được yêu F20.0-ICD 10), th�?di chứng (F20.5 �?ICD 10), có th�?những bệnh nhân trên do không được quản lý tốt hay đi lang thang d�?b�?lạm dụng tình dục bởi những đối tượng nhiễm HIV.
– Rối loạn khí sắc giai đoạn hưng cảm. Trong cơn d�?đưa đến quan h�?tình dục không an toàn với những đối tượng nhiễm HIV.
– Bệnh nhân lạm dụng chất kích thích d�?đưa đến rối loạn tâm thần và trong cơn d�?s�?dụng chất ma tuý qua đường chích mà ph�?biến là s�?dụng kim chung.
– Bệnh nhân rối loạn tâm thần do rượu có quan h�?với gái mại dâm nhiễm HIV.

2.3 Đối với nhân viên y t�?làm việc tại cơ s�?điều tr�?nội trú bệnh tâm thần

Đối tượng không chừa một ai, d�?nhận ra thấy đó là :
a.   Nhân viên bảo v�?: Là người trực tiếp tr�?giúp cho thân nhân, thầy thuốc trong việc áp lực đưa bệnh nhân khám bệnh, k�?c�?c�?định khi bệnh nhân tâm thần nhiễm HIV lên cơn kích động giãy giụa.

b.   H�?lý : Là người trực tiếp chăm sóc, v�?sinh, ăn uống cho bệnh nhân tâm thần nhiễm HIV theo ch�?định của thầy thuốc. Nguy cơ lây nhiễm qua s�?c�?xát, trầy xước da, cơ th�?khi bệnh nhân kích động, vùng vẫy.

c.   Điều dưỡng : Nguy cơ trong việc tiêm chích thuốc, truyền dịch do sơ xuất đ�?kim đâm vào tay, do các sản phẩm tiết dịch, máu, bắn vào mắt, da.

d.   Bác sĩ :Do khi tiếp xúc thăm khám bệnh nhân
-trên đây là những nhận định ch�?quan qua thực t�?điều tr�? Việc rút ra nhận xét c�?th�?cần có nghiên cứu k�?hơn trong thời gian tới.

III.Điều tr�?d�?phòng đối với nhân viên y t�?khi b�?phơi nhiễm HIV

1.Nguyên tắc chung ;
+   Tư vấn cho người b�?phơi nhiễm với máu, dịch cơ th�?có nguy cơ lây nhiễm của người HIV (+).
+   Cần lấy máu th�?ngay HIV và điều tr�?ngay không cần ch�?kết qu�?xét nghiệm.
+   Th�?lại HIV sau khi dùng thuốc 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng.
+   Tổn thương không làm xây sát da không cần điều tr�?mà ch�?cần rửa sạch da.

2.Phương hướng điều tr�?:
Điều tr�?nhằm mục tiêu :
+   Điều tr�?kháng retro virus (kháng HIV)
+   Điều tr�?chống nhiễm trùng cơ hội.
+   Chăm sóc, dinh dưỡng, nâng cao th�?trạng.
Đánh giá mức đ�?phơi nhiễm và x�?lý vết thương tại ch�?:

2.1.Đánh giá tính chất phơi nhiễm :

a.Kim đâm :
+   Cần xác định v�?trí tổn thương.
+   Xem kích thước kim đâm (nếu kim to và rỗng thì nguy cơ lây nhiễm cao).
+   Xem đ�?sâu của vết kim đâm.
+   Nhìn thấy chảy máu khi b�?kim đâm.

b.Da b�?tổn thương t�?trước và niêm mạc.
Da có các tổn thương do : Chàm, bỏng hoặc b�?viêm loét t�?trước.
Niêm mạc mắt hoặc mũi họng.

2.2 X�?trí ngay tại ch�?:
+   Da : Rửa k�?bằng xà bông và nước sạch nên dùng xà bông lỏng hơn xà bông rắn đ�?rửa tay.
+   Sau đó sát trùng bằng dung dịch Dakin hoặc nước Javel pha loãng 1/10 hoặc cồn 70? đ�?tiếp xúc nơi b�?tổn thương ít nhất 5 phút.
+   Mắt : Rửa mắt với nước cất hoặc huyết thanh mặn đẳng trương (0,9%), sau đó nh�?mắt bằng nước cất liên tục trong 5 phút.
+   Miệng, mũi : Rửa mũi bằng nước cất, súc miệng bằng huyết thanh mặn đẳng trương (0,9%).

3.Điều tr�?d�?phòng :
a.Thời gian điều tr�?tốt nhất là ngay t�?những gi�?đầu tiên (2 �? gi�?sau khi xảy ra tai nạn), muộn nhất không quá 7 ngày.

b. Nếu tổn thưởng ch�?xây xước da không chảy máu hoặc dịch máu của bệnh nhân bắn vào mũi họng thì phối hợp 2 loại thuốc trong thời gian 1 tháng. Các thuốc thuộc nhóm Nucleoside ức ch�?men sao chép ngược �?NRTIS như Zidovudine (ZDV, AZT), Lamivudine (3TC) hoặc nhóm không phải nucleoside ức ch�?men sao chép ngược �?NNRTIS) như Nevirapine (Viramure).

c. Nếu tổn thương sâu, chảy máu nhiều thì phối hợp 3 loại thuốc trong    thời gian 1 tháng nhất là tiếp xúc với nhiều máu có lượng HIV lớn. Có th�?điều tr�?sau thời k�?dài hơn khoảng 1 đến 2 tuần trong trường hợp nguy cơ lây nhiễm cao. Trong những trường hợp đó dù có th�?không đ�?phòng được s�?lây nhiễm HIV nhưng điều tr�?có th�?làm giảm mức đ�?trầm trọng của các triệu chứng và làm chậm tiến triển bệnh. Điều cần nh�?là những hiểu biết v�?những loại thuốc dùng đ�?khống ch�?nhiễm HIV thay đổi rất nhanh. Vì vậy ch�?nên dùng thuốc sau khi hỏi ý kiến bác sĩ được đào tạo và đã có kinh nghiệm điều tr�?một s�?bệnh nhân nhiễm HIV tại cơ s�?chuyên khoa và điều tr�?bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS.

-Theo dõi sau tiếp xúc ngh�?nghiệp với nhiễm HIV là rất quan trọng. Cần làm xét nghiệm máu tìm kháng th�?kháng HIV ngay sau khi tiếp xúc và c�?6 tuần 1 lần �?cho tối đa 6 tháng sau khi tiếp xúc. Điều này có th�?phát hiện kháng th�?sớm nhất trong trường hợp b�?nhiễm. Đối với trường hợp dùng thuốc d�?phòng nhiễm HIV sau tiếp xúc thì nên làm xét nghiệm máu trước khi bắt đầu điều tr�?và 2 tuần sau đó. Điều này nhằm tìm ra phản ứng ph�?của thuốc nếu có. Điều không nên làm là cho máu trong khoảng t�?6 �?12 tuần sau khi tiếp xúc ngh�?nghiệp với HIV. Những người này cũng nên dùng bao cao su mỗi lần sinh hoạt tình dục đ�?đ�?phòng lây nhiễm cho bạn tình.

IV.Các biện pháp phòng ngừa chung :
Các biện pháp phòng ngừa chung cần được thực hiện mọi lúc vì khó có th�?biết ai là người nhiễm HIV khi ch�?nhìn b�?ngoài.

Đ�?đảm bảo an toàn cho nhân viên y t�?và thân nhân chăm sóc.

a.   Bệnh nhân AIDS, người nhiễm HIV kèm rối loạn tâm thần khi nhập viện vào điều tr�?nội trú cần đ�?�?buồng riêng tu�?đặc thù �?từng khoa với s�?lượng bệnh nhân nhiều hay ít. Mọi dụng c�?sinh hoạt cũng như dụng c�?chuyên môn phải được dùng riêng.

Cần hạn ch�?bệnh nhân tiếp xúc với người bệnh tâm thần khác khi không cần thiết. Chú ý cách ly đ�?ngăn ngừa s�?lây lan ch�?không cách ly người bệnh.

Khuyến khích thân nhân đến chăm sóc người bệnh.

Không có ch�?định dùng riêng sách báo, bàn gh�? chén (bát) đũa.

b.   Đối với nhân viên y t�?chăm sóc bệnh nhân :

–   Có nhân viên điều dưỡng, h�?lý chuyên khoa tâm thần được ph�?biến kiến thức v�?nhiễm HIV/AIDS biện pháp chăm sóc và phòng ngừa.

–   Bao gi�?cũng phải rửa tay trước và sau khi tiếp xúc trên người bệnh nhân.

–   Đi găng tay khi tiếp xúc với máu và các bệnh phẩm khác. Găng tay dùng một lần và đương nhiên cũng phải rửa tay trước và sau khi tháo găng tay.

–   Khi b�?xây xát da hoặc nhiễm bệnh phẩm có máu dính vào phải rửa tay ngay bằng xà phòng (xà bông, cồn 70 hoặc cồn Iode).

–   Không được chuyền các dụng c�?sắc t�?tay này sang tay khác. Đặt các dụng c�?đó lên mặt phẳng sao cho người khác không b�?đâm phải.

–   Không cầm kim tiêm bằng tay, không sấy lại kim tiêm.

–   Không thổi ngạt bằng miệng -miệng.

c.   Thân nhân chăm sóc bệnh nhân phải được phép của chuyên môn. Người chăm sóc cần được đi găng đeo khẩu trang như nhân viên. Những người chăm sóc và nhân viên y t�?trực tiếp phục v�?mà đang mang thai phải hết sức chú ý.

d.   Nhân viên trực tiếp phục v�?bệnh nhân, thân nhân chăm sóc phải được định k�?kiểm tra HIV.

2   Ngăn ngừa lây truyền HIV sang đối tượng khác trong cơ s�?điều tr�?

2.1   S�?dụng máu và các ch�?phẩm của máu :
–   Hạn ch�?tối đa truyền máu và các dịch thay th�?máu.
–   Kiểm tra HIV của người cho máu.
–   Chấp hành nghiêm túc các qui định của phòng truyền máu.
–   Cấm dùng máu, mô cơ quan, tinh dịch, nhau thai của người nhiễm HIV.

2.2   S�?dụng các dụng c�?trong chẩn đoán và điều tr�?:
–   Hạn ch�?tiêm truyền cho bệnh nhân. Đối với bệnh nhân nhiễm HIV kèm rối loạn tâm thần khi truyền dịch nếu có ch�?định đ�?giúp nâng th�?trạng cần c�?định thật tốt mới tiêm truyền. Khi cần phải kim, bơm tiêm s�?dụng một lần. Không dùng bấm t�?động đ�?lấy máu (dụng c�?dùng cho nhiều người). Nhân viên xét nghiệm khi lấy máu k�?c�?khi dùng pipet lấy máu phải dùng qu�?bóp, không dùng miệng hút. Không dùng kim châm cứu cho bệnh nhân nhiễm HIV.

–   Sàn nhà, mặt bàn b�?thấm chất bài tiết của bệnh nhân hoặc máu thì phải đ�?thuốc sát trùng ph�?kín ch�?đó rồi lau sạch bằng vải hoặc giấy thấm, sau đó c�?rửa bằng xà bông.

–   Đ�?vải mà bệnh nhân s�?dụng phải được thu lại rồi b�?vào trong túi nilon và x�?lý bằng hóa chất 20 phút trước khi gửi xuống nhà giặt.

–   Bông băng gạc sau mỗi lần dùng đều phải đem đốt, không hấp lại.

2.3   Lấy bệnh phẩm và vận chuyển bệnh phẩm :
–   Ch�?có nhân viên được giao trách nhiệm mới được lấy máu xét nghiệm HIV.
–   Phải có l�?bệnh phẩm riêng.
–   Bệnh phẩm được đ�?trong hộp kín có nắp đậy chắc chắn khi vận chuyển.
–   Các thông tin v�?người xét nghiệm phải được gi�?bí mật.

3   X�?lý và khám nghiệm t�?thi :

3.1   �?khoa nội trú :
–   Rửa t�?thi bằng Na Hypochlorite 0,5% (thực t�?rất khó thực hiện). Nhét bông vào các l�?t�?nhiên.
–   Bọc t�?thi bằng vải niệm trắng, bọc nilon vàng �?ngoài.
–   Đưa t�?thi vào túi nilon bịt kín.
–   Xe ch�?thi hài phải trải nilon, sau đó nilon đ�?lại nhà xác.
–   Nhân viên làm công tác t�?thi: đội mũ, khẩu trang, đeo găng, đi ủng, quần áo công tác.

3.2   �?khoa giải phẫu bệnh lý :
–   Không m�?t�?thi bệnh nhân AIDS.
–   Thiêu là tốt nhất.
–   Nếu cần mổ�?t�?thi thì :
+ Vải liệm và nilon vàng m�?ra trên bàn m�?br /> + Nhân viên mổ�?xác có áo riêng.
+ Mổ�?xong bọc thi hài bằng vải liệm trắng và nilon vàng, cho vào túi nilon trong.
+ Ngâm mẫu bệnh phẩm trong dung dịch c�?định đ�?lưu, không quá 48 gi�?

3.3   Kh�?trùng tẩy u�?:
–   Dụng c�?mổ�?xác : Rửa xà bông, tiệt trùng.
–   Tường, sàn bàn m�?: Lau dung dịch sát trùng ch�?60 phút mới c�?rửa.
–   Đồ�?vải đưa vào túi nilon đ�?x�?lý riêng.

4   Tiệt khuẩn môi trường và các dụng c�?y t�?s�?dụng phục v�?bệnh nhân HIV/AIDS.

4.1   Phương pháp kh�?khuẩn :
a.Hơi nước (hấp bằng nồi hơi t�?động) thích hợp cho các dụng c�?có th�?dùng lại được.
–   Thời gian tối thiểu 15 phút k�?t�?khi các dụng c�?hấp đạt 121?C.
–   Nồi hấp không quá đầy.
–   Các nồi hấp phải được kiểm tra hiệu lực thường k�?dựa theo các ch�?s�?sinh học.

b.Sấy khô : Kh�?khuẩn bằng nhiệt nóng khô là phương pháp thích hợp đối với các dụng c�?chịu được nhiệt đ�?170?C, không phù hợp với các dụng c�?nhựa.

V.   Kết luận và đ�?ngh�?/strong>
–   Cần nâng cao s�?hiểu biết v�?nguy cơ phơi nhiễm HIV đối với các cán b�?y t�?làm việc trong môi trường chăm sóc sức khỏe tâm thần.
–   Có thái đ�?x�?trí đúng và kịp thời khi b�?lây nhiễm máu, vật phẩm của máu, sây sát kim tiêm qua da.
–   Cần tham vấn thường xuyên bởi Bác sĩ chuyên khoa điều tr�?v�?HIV/AIDS đ�?tránh lo lắng, hoang mang cho nhân viên y t�?
–   Điều tr�?tích cực, kiểm tra máu định k�? tăng cường luyện tập đ�?nâng cao sức đ�?kháng của cơ th�? phòng các bệnh cơ hội nhiễm trùng kèm theo.
–   Cần có ch�?đ�?chính sách đãi ng�? ch�?đ�?bảo hiểm y t�?đối với nhân viên y t�?làm việc �?môi trường trên.

Tài liệu tham khảo :

1. B�?Y T�?(2000), Hướng dẫn chẩn đoán và điều tr�?nhiễm HIV/AIDS, NXB Y Học, Hà Nội, Tr. 25 �?27.
2.   B�?môn truyền nhiễm (2002), Nhiễm HIV/AIDS �?Học Viện Quân Y, NXB Y Học, Tr. 362 �?380.
3.   Hướng dẫn tham vấn v�?nhiễm HIV và bệnh SIDA (1993),Uy ban phòng chống SIDA, TP.HCM, tr.44-50.
4.   Nguyễn Hữu Chí (1996), Nhiễm HIV/AIDS, NXB TP.HCM, Tr. 55 �?60.
5.   Savitriramaiah �?HIV&AIDS, NXB Tổng Hợp TP.HCM, Tr. 65 �?66.

Ths. BS Nguyễn Ngọc Quang, Phó khoa B, BVTT

The post NGUY CƠ NHIỂM HIV/AIDS VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA ĐỐI VỚI NHÂN VIÊN Y T�?TẠI CƠ S�?/a> appeared first on Bệnh Viện Tâm Thần TP. HCM.

NGUY CƠ NHIỂM HIV/AIDS VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA ĐỐI VỚI NHÂN VIÊN Y T�?TẠI CƠ S�?– Bệnh Viện Tâm Thần TP. HCM