Hai loại ma túy tổng hợp phổ biến hiện nay là methamphetamine và cannabis với nhiều dạng viên có màu sắc khác nhau. Nhiều bệnh nhân trẻ đến khám nghĩ rằng các loại ma túy tổng hợp không gây nghiện và an toàn hơn sau khi chúng được thải hết khỏi cơ thể.
Đây thật sự là một sai lầm bởi những bạn trẻ đó nhận thông tin từ những người muốn bán được nhiều ma túy hoặc từ những thông tin không chính thức không phải từ các kết quả nghiên cứu thật sự khoa học.
Năm 2011 BV Tâm thần Tp Hồ Chí Minh nhập viện cấp cứu 113 bệnh nhân và 560 bệnh nhân đến khám điều trị ngoại trú vì các triệu chứng hoang tưởng ảo giác và rối loạn hành vi tác phong do liên quan đến sử dụng ma túy. Tất cả bệnh nhân đều khai báo dùng ma túy tổng hợp như methamphetamine, cannabis với nhiều tên gọi khác nhau, được gọi chung là “hàng đá” và tất nhiên không ít bạn trẻ dùng cả heroin và các loại ma túy tổng hợp cùng lúc để tăng cảm giác “phê”. Thông thường các bác sĩ chuyên khoa tâm thần không khó khăn để phát hiện những bệnh nhân thanh niên ( và trung niên trẻ ) đến khám với dáng vẻ rã rượi, ngồi đứng đi tới lui vì ảo giác và suy giảm định hướng không gian, lời nói và ý tưởng không “dính kết” vì suy giảm khả năng nhận thức, dễ gây gổ, v.v… khác với trước đây thì khả năng đang dùng ma túy tổng hợp khá cao. Số bạn trẻ này có thể còn nhiều hơn vì được gia đình đưa tới các trung tâm cai nghiện khác để tránh tiếng bị bệnh tâm thần hoặc mời bác sĩ chăm sóc tại gia.
Theo Ts Russel C. Callaghan ( Trung tâm nghiện và sức khỏe tâm thần Toronto Canada ) trong một nghiên cứu đoàn hệ ( cohort ) thì người sử dụng methamphetamine có xu hướng mắc bệnh tâm thần phân liệt cao gấp 9 lần so với người không sử dụng methamphetamine và cao gấp 1,5 đến 3 lần so với bệnh nhân nghiện nặng cocaine hoặc các chất dạng thuốc phiện ( mà không sử dụng thêm cần sa ). Đây là một chứng cứ quan trọng cho các tranh cãi kéo dài lâu nay của các bác sĩ về methamphetamine có thể gây ra bệnh tâm thần phân liệt.
Kết quả một nghiên cứu khác của Ts Carlos Alverio Trường ĐH Y khoa Boston Massachustts Hoa Kỳ cho biết sử dụng cần sa tổng hợp có thể xuất hiện các triệu chứng loạn tâm thần ( hoang tưởng ảo giác, rối loạn hành vi tác phong, v.v … ) ở những người chưa hề có tiền sử bệnh tâm thần. Cần sa tổng hợp chứa thụ thể đồng vận CP-47497 và JWH-018 có ái lực với thụ thể cannabinoid CB1 và CB2 cao hơn so với ái lực của thụ thể tetrahydrocannabiol ( THC ) có trong cần sa thiên nhiên. Chính khả năng gắn thụ thể cao này dẫn đến hậu quả xấu là xuất hiện các triệu chứng loạn thần, ngay cả khi xét nghiệm nước tiểu hết dương tính với cần sa. Ngoài ra những bệnh nhân này còn có tỷ lệ bị nhồi máu cơ tim cao hơn tỷ lệ trong dân số chung.
Kết quả một nghiên cứu đoàn hệ 10 năm khác tại Công hòa Liên bang Đức trên 1923 thanh thiếu niên hút cần sa cho thấy nguy cơ gia tăng các triệu chứng loạn tâm thần so với nhóm thanh thiếu niên không sử dụng cần sa vào thời điểm 3,5 năm, 8,4 năm và 10 năm. Một nghiên cứu đoàn hệ khác của Ts Brandon Marshall của Trường ĐH Sức khỏe công cộng Mailman Columbia và Trung tâm Nghiên cứu HIV/AIDS British Columbia theo dõi hơn 1800 người chích ma túy phát hiện ra 80 % bệnh nhân chích methamphetamine tăng nguy cơ tự tử trong thời gian 7 năm, nguy cơ cao nhất ở bệnh nhân chích methamphetamine thường xuyên.
Theo các báo cáo của Viện Quốc gia về lạm dụng thuốc ( National Instiute on Drug Abuse = NIDA) Hoa Kỳ ngoài 2 loại ma túy tổng hợp kể trên, hiện nay còn nhiều loại khác được quảng cáo ngoài mục đích y khoa một cách quá đáng và do đó bị lạm dụng và dẫn đến rất nhiều hậu quả xấu. Thực tế bệnh nhân đều cho biết sau khi dùng các chất gây ảo giác ( LSD ) thì nhìn hình ảnh không gian trở nên méo mó, xuất hiện ảo tưởng đầy sức mạnh nhưng sợ hãi, lú lẫn, dễ dàng gây hấn phản kháng và có ý muốn tự tử. Một số chất khác như thuốc “lắc” hay ecstasy gây ngộ độc tế bào thần kinh não và tiếp theo là tổn hại lâu dài ngay cả với liều dùng trung bình. Nhưng vấn đề là sau khi sử dụng ecstasy thường không kiểm soát được hành vi kéo theo nhiều hệ lụy về sức khỏe ( mắc thêm các bệnh lý khác) và pháp luật, … Một số chất bay hơi như keo xịt và đặc biệt là các loại nitrites tác dụng trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương gây triệu chứng giống ngộ độc rượu, nói không rõ câu, không điều chỉnh được cử chỉ động tác, ngay sau dùng có thể gây tăng tính dục nhưng sau đó thì suy giảm.
SAMHSA ( Cơ quan quản lý dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần Hoa Kỳ ) đã tiến hành nghiên cứu từ hơn 10 năm nay về các bệnh tâm thần xảy ra ở người nghiện và rất nhiều công trình nghiên cứu của các bác sĩ chuyên khoa tâm thần Hoa Kỳ cho thấy tỷ lệ một số bệnh tâm thần ở người nghiện các loại ma túy cao hơn tỷ lệ này trong dân số chung. Cao nhất là các rối loạn tâm thần với triệu chứng hoang tưởng ảo giác, là rối loạn khí sắc ( với các cơn hung cảm, cơn trầm cảm, tuân thủ điều trị kém và tỷ lệ tự tử vào nhóm cao nhất,…), là các rối loạn lo âu rất khó điều trị và nhiều nguy cơ nghiện kéo dài.
Điều trị nghiện ma túy vào loại khó và phức tạp, bao gồm cắt cơn nghiện (ngưng dùng ma túy ), sau đó điều trị duy trì làm sao cho các tác động sinh học thần kinh độc hại do ma túy gây ra giảm dần ( giảm dần thèm muốn ma túy bằng cả thuốc và các phương pháp tâm lý trị liệu mục đích tạo động lực thay đổi hành vi tìm kiếm ma túy). Đồng thời là tạo điều kiện cho bệnh nhân nghiện thay đổi lối sống, tạo hướng suy nghĩ tích cực bằng công ăn việc làm và các hoạt động giải trí thích hợp.
Hiện tại có nhiều loại thuốc điều trị nghiện ( thuốc đồng vận – agonist như methadone, buprenorphine, LAMM ), thuốc hỗ trợ ( clonidine, một số thuốc chuyên khoa tâm thần) điều trị cắt cơn tác dụng giảm đau đớn và khủng hoảng tinh thần rất hiệu quả. Phương pháp điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện ( điển hình là heroin ) bằng duy trì uống methadone tiến hành từng bước kết hợp tâm lý trị liệu được đánh giá là khoa học và phù hợp nhất trong điều trị bệnh nghiện ma túy. Việc sử dụng các thuốc này đòi hỏi nắm vững cơ chế tác dụng và bác sĩ phải được huấn luyện theo dõi đánh giá hiệu quả điều trị chặt chẽ nhằm tránh các hậu quả không mong muốn, nhất là khi bệnh nhân nghiện thường mắc nhiều bệnh lý và đang sử dụng các thuốc điều trị chuyên khoa khác.
Nghiện ma túy đã gây ra bao hậu quả xấu về kinh tế, về quan hệ xã hội, thêm khó khăn cho chăm lo sức khỏe và khi lạm dụng các chất ma túy tổng hợp còn thêm rối loạn tâm thần là một điều nên tránh hoàn toàn. Điều trị nghiện sẽ không thể thành công nếu chỉ điều trị cắt cơn và cắt cơn nghiện chỉ là một bước trong các bước tiến hành của cả quá trình điều trị dài ngày. Đây cũng là kết luận của các bác sĩ chuyên khoa tâm thần trên toàn thế giới sau 40 năm áp dụng các phương pháp điều trị nghiên ma túy.
Bs Phạm Văn Trụ. PGĐ BV Tâm Thần, Trưởng Nhóm hỗ trợ chuyên môn Chương trình Methadone Tp HCM.
Tài liệu tham khảo:
1. Deborah Brauser. Active Compounds in ‘Bath Salts’ and Ecstasy Similar. Synthetic Cannabis May Pose an Even Greater Psychosis Risk. Methamphetamine use linked to Schizophrenia. Injected Meth Linked to Increased Suicide Risk. From Medscape Medical News > Psychiatry.
2. Rebecca Kuepper; Jim van Os; Roselind Lieb; Hans-Ulrich Wittchen; Michael Hofler; Cecile Henquet. Cannabis use and risk of incidence and persistance of psychotic symptome: 10 year follow-up cohort study. Medsape Psychiatry & Mental Health. Posted 03/24/2011; © 2011 BMJ Publishing Group.
3. National Institute on Drug Abuse. Marijuana Abuse. Research Report Series. NIH Publication Number 10-3859. Printed October 2002, Reprinted March2003, Printed July 2005, Revised September 2010.
