TÓM TẮT

Tổng quan: s�?dụng amphetamine và methamphetamine chiếm khoảng 5% dân s�?t�?15-64t (UNODC, 2014).  Tác dụng 2 loại chất này đến h�?TKTW tương t�?với bệnh lý loạn thần nội sinh và có chiến lược điều tr�?tương t�? Nghiên cứu thực hiện tại bệnh nhân nội trú nhằm khảo sát hiệu qu�?của haloperidol và risperidone nhằm phục v�?điều tr�?và tham khảo tính đáp ứng giữa 2 nhóm chống loạn thần điển hình �?không điển hình.

Phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu hàng loạt ca, thu thập được 89 ca trong đ�?tuổi 18-60, không mắc các bệnh nội �?ngoại khoa hoặc mang thai, có dấu hiệu loạn thần do s�?dụng amphetamine �?methamphetamine. Các trường hợp được đánh giá 3 lần bằng thang BPRS và tiêu chuẩn DSM-5 v�?tác dụng ph�?ngoại tháp mỗi 7 ngày t�?lúc nhập viện.

Kết qu�?và bàn luận: t�?l�?nam-n�?lần lượt là 85.4% và 14.6% với đ�?tuổi trung bình 32.19 ± 7.9. Có khoảng 2/3 trường hợp s�?dụng chất kích thích đơn độc (64%), và 1/3 s�?dụng kết hợp với opiate, cannabis, MDMA nhưng gần như đều có s�?dụng rượu (93.3%) và thuốc lá (100%). Tần s�?2 nhóm haloperidol và risperidone lần lượt là 31 và 58 (có kết hợp với diazepam) và các yếu t�?dịch t�? triệu chứng loạn thần (theo BPRS lần 1) không khác biệt có ý nghĩa thống kê (p > 0.05). Có 29.2% trường hợp hoàn thành 3 lần đánh giá BPRS và 53.9% xuất viện sớm khi bệnh ổn (ch�?đánh giá 2 lần BPRS). Có 15.7% trường hợp mắc phải tác dụng dụng ph�?ngoại tháp do thuốc CLT. Điểm BPRS trung bình giảm dần �?3 đợt đánh giá, lần lượt là: 60.69 ± 22.26; 39.8 ± 13.35; 31.45 ± 8.72 (p < 0.05). Điểm trung bình BPRS cũng giảm dần �?3 đợt đánh giá trong từng nhóm haloperidol và risperidone (p < 0.05) S�?khác biệt điểm BPRS giữa 2 nhóm haloperidol và risperidone không có ý nghĩa thống kê (p > 0.05) Điều này cho thấy triệu chứng loạn thần do chất kích thích giảm dần khi điều tr�?bằng haloperidol hoặc risperidone và hiệu qu�?điều tr�?của 2 thuốc tương t�?nhau �?mẫu đánh giá. Các triệu chứng dương tính của loạn thần thay đổi có ý nghĩa (p<0.05)

Kết luận: haloperidol và risperidone đều có hiệu qu�?điều tr�?triệu chứng loạn thần do chất kích thích. Hiệu qu�?của haloperidol và risperidone tương t�?nhau khi đánh giá bằng BPRS. Cần thiết s�?dụng thiết k�?và cách chọn mẫu nghiêm khắc hơn đ�?khẳng định hiệu qu�?của 2 nhóm thuốc này.

BÀI VIẾT

Đặt vấn đ�?

S�?dụng amphetamine và methamphetamine chiếm khoảng 5% dân s�?t�?15-64 tuổi (UNODC, 2014). Triệu chứng loạn thần do methamphetamine bao gồm: hoang tưởng, ảo giác, hung hăng gây hấn, làm người s�?dụng methamphetamine tr�?nên nguy hiểm hơn đối với xã hội ^{(7, 12, 13, 16, 18, 21, 22, 27, 35)} tương t�?với bệnh lý loạn thần nội sinh. Tác động của methamphetamine được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu, ảnh hưởng lên các vùng th�?vân, nhân accumbens, nhân đuôi, các đường dẫn truyền dopamine, serotonine tương t�?trong loạn thần nguyên phát, là đích nhắm của các thuốc chống loạn thần ^{(1, 2, 3, 4, 9, 10, 11, 21, 26, 29, 36)}. Chính vì vậy, điều tr�?loạn thần do methamphetamine được hướng dẫn với nhiều loại thuốc chống loạn thần, bao gồm c�?thuốc chống loạn thần điển hình và không điển hình ^{(8, 13, 16, 27)} Nghiên cứu thực hiện tại bệnh nhân nội trú b�?loạn thần do s�?dụng chất kích thích, nhằm khảo sát hiệu qu�?của haloperidol và risperidone nhằm phục v�?điều tr�?và tham khảo tính đáp ứng với 2 nhóm chống loạn thần điển hình �?không điển hình.

Tổng quan y văn:

Các loại thuốc kích thích chính �?Hoa K�?là dextroamphetamine (Dexedrine), methamphetamine (Desoxyn), hỗn hợp dextroamphetamine-amphetamine (Adderall) và hợp chất giống như amphetamine là methylphenidate (Ritalin). Tên đường ph�?là đá, pha lê, và tốc đ�? Các chất tương t�?amphetamine khác là ephedrine, pseudoephedrine và phenylpropanolamine (PPA). Các loại thuốc amphetamine có kh�?năng lạm dụng cũng bao gồm phendimetrazine (Preludin), diethylpropion (Teniated), benzphetamine (Didrex), và phentermine (Ionamin) ⁽¹³⁾. Methamphetamine vẫn là một loại thuốc bất hợp pháp được s�?dụng rộng rãi �?M�?(2012) với hơn 12 triệu người t�?12 tuổi tr�?lên (4.7%) đã s�?dụng methamphetamine trong cuộc sống của h�? 1.2 triệu người (0.4%) đã báo cáo s�?dụng methamphetamine trong năm qua. Chất kích thích loại Amphetamine (ATS), trong đó methamphetamine là loại được s�?dụng thường xuyên nhất, là nhóm thuốc bất hợp pháp được s�?dụng ph�?biến th�?hai trên toàn th�?giới (Văn phòng Liên hợp quốc v�?Ma túy và Tội phạm (UNODC), 2012); khoảng 0.7% dân s�?toàn cầu (33.8 triệu người) trong đ�?tuổi 15-64, được báo cáo s�?dụng ATS vào năm 2010 (UNODC, 2013)⁽¹³⁾. Theo DSM-5, ước tính t�?l�?mắc rối loạn s�?dụng thuốc kích thích loại amphetamine trong 12 tháng �?Hoa K�?là 0.2% �?những người t�?12 đến 17 tuổi và 0.2% �?những người t�?18 tuổi tr�?lên ⁽²²⁾.

S�?hiện diện của loạn thần do chất gây nghiện có th�?được chẩn đoán khi có các triệu chứng sau: (1) s�?hiện diện của ảo giác hoặc ảo giác nổi bật; (2) ảo giác hoặc ảo tưởng phát triển trong hoặc ngay sau nhiễm độc hoặc cai một chất hoặc thuốc được biết là gây ra các triệu chứng loạn thần; (3) Các triệu chứng loạn thần không thực s�?là một phần của rối loạn tâm thần (như tâm thần phân liệt, rối loạn dạng phân liệt và rối loạn phân liệt cảm xúc) không phải là chất gây ra (như: nếu khởi phát triệu chứng loạn thần vài tháng sau khi nhiễm độc hoặc cai thuốc, sau đó có kh�?năng rối loạn tâm thần khác); (4) triệu chứng loạn thần không ch�?xảy ra khi mê sảng.

Trong một loạt các nghiên cứu, kết luận rằng s�?dụng MA trọn đời có th�?chia hai dạng rối loạn tâm thần MA, với một kiểu ph�?kéo dài hơn 1 tháng (loại trì hoãn kéo dài) liên quan đến lịch s�?s�?dụng MA 5 năm tr�?lên ^{(8, 30, 31)}. Sato ⁽²⁶⁾ mô t�?hai nhóm ph�?v�?loạn thần, trong đó có 1 nhóm có các triệu chứng trong thời gian dài hơn, liên quan với việc s�?dụng MA mãn tính.

T�?l�?loạn thần do s�?dụng MA thay đổi �?nhiều nghiên cứu. T�?l�?�?Trung Quốc là 37.1% (theo Gan H. và cs) trong tổng s�?người s�?dụng MA. Triệu chứng hoang tưởng và ảo giác là triệu chứng ph�?biến nhất trong s�?người loạn thần do MA. 83.4% b�?ảo giác và ảo giác thính giác là triệu chứng ph�?biến nhất (79%), 40.6% b�?ảo giác th�?giác và 33.6% b�?ảo giác xúc giác. Có 92.8% có hoang tưởng, hoang tưởng liên h�?48.3%, hoang tưởng b�?hại 40.6%, hoang tưởng t�?cao 23.4%, hoang tưởng ghen tuông 39.5% và hoang tưởng b�?chi phối 36.2%. Còn có các triệu chứng khác: 48.5% tư duy nghèo nàn, 42.5% ngôn ng�?vô t�?chức, 40.9% th�?ơ lãnh đạm, 26.6% có ý định t�?t�?và 19.8% có hành vi t�?t�? 81.2% có các đợt triệu chứng loạn thần thoáng qua (thời gian <1 tháng) và 18.8% có các giai đoạn loạn thần dai dẳng (thời gian > 1 tháng) ^{(7, 37)}. Theo Zarrabi H. và cs, phục hồi t�?các triệu chứng loạn thần �?31.6% bệnh nhân nội trú mất hơn một tháng⁽³⁷⁾. Trong khi đó, theo Trần Th�?Hồng Thu, Trần Hữu Bình ⁽²⁸⁾, tiến triển trong điều tr�?nội trú của nhóm bệnh nhân này là ổn định sau 14 ngày điều tr�? So sánh chi tiết loạn thần giữa nhóm nội sinh và loạn thần do s�?dụng methamphetamine được McKetine ghi nhận các hoang tưởng và ảo giác theo dõi trong 3 tháng. T�?l�?mắc ảo giác và ảo tưởng suốt đời là dưới 30%, ngoại tr�?hoang tưởng b�?hại đến 62% (McKetin et al., 2017)⁽¹⁹⁾

Theo hướng dẫn của Kaplan và Sadock, điều tr�?đối với rối loạn loạn thần do chất kích thích nên bắt đầu bằng benzodiazepine, valproate, carbamazepine. Không có một loại thuốc nào hiệu qu�?giảm bớt triệu chứng. Ch�?s�?dụng thuốc chống loạn thần khi có triệu chứng loạn thần vì có nguy cơ tác dụng ngược và làm trầm trọng thêm triệu chứng⁽²⁴⁾. Đây là hướng dẫn khá nan giải với các bác sĩ lâm sàng khi phải thỏa mãn nhu cầu điều tr�?nhanh chóng của bệnh nhân, vừa phải đáp ứng yêu cầu giải quyết vấn đ�?loạn thần �?cơ quan làm việc. Việc chọn lựa và quyết định loại thuốc nào cho bệnh nhân loạn thần do chất kích thích cũng là cơ hội đ�?nghiên cứu và chọn lựa cách thức phù hợp nhất cho bệnh nhân.

S�?dụng các loại thuốc chống loạn thần như haloperidol, risperidone, olanzapine, quetiapine, aripiprazol trong điều tr�?loạn thần do chất kích thích được nghiên cứu khá nhiều trên th�?giới. Hiệu qu�?các thuốc được xem xét là tương đồng (Dimy Fluyau)^{(5, 15)} nhưng không hẳn là có hiệu qu�?hoàn toàn với loạn thần do chất kích thích, mà còn cần phối hợp ECT⁽¹⁷⁾. S�?dụng haloperidol có th�?gây ra EPS nghiêm trọng hơn so với các thuốc chống loạn thần không điển hình⁽¹⁵⁾ nhưng cũng có nghiện cứu lại không ghi nhận tình trạng ngoại tháp đáng k�?⁽⁵⁾

Có một s�?nghiên cứu so sánh giữa haloperidol và olanzapine thì triệu chứng ngoại tháp, tăng trương lực, rối loạn vận động và tiết nước bọt nhiều hơn �?nhóm haloperidol hơn so với olanzapine. Ngoài ra, tình trạng kích động, lo lắng và s�?hãi �?nhóm aripiprazole cao hơn so với risperidone, nhóm quetiapine phàn nàn v�?an thần nhiều hơn nhóm haloperidol. Riêng nghiên cứu so sánh haloperidol và risperidone lại ít ghi nhận EPS và các tác dụng ph�?khác.

Trong khi đó, phân tích meta-analysis của Kishi T và cs lại ghi nhận tình trạng b�?tr�?của nhóm thuốc chống loạn thần cao hơn so với gi�?dược, do không dung nạp thuốc. Tuy nhiên, nghiên cứu của nhóm tác gi�?này ch�?phân tích được các nghiên cứu loạn thần do cocain và nhóm thuốc chống loạn thần được đánh giá ch�?là aripiprazol, risperidone, và olanzapine ⁽¹⁴⁾

Phương pháp nghiên cứu:

Nghiên cứu hàng loạt ca. Thu nhận tất c�?các bệnh nhân trong đ�?tuổi 18-60, nhập viện vì loạn thần do s�?dụng chất kích thích, không mắc các bệnh nội ngoại khoa, không nhiễm HIV, không mang thai. Đánh giá triệu chứng bằng thang BPRS (Overall & Gorham, 1962) và tiêu chuẩn DSM-5 v�?tác dụng ph�?ngoại tháp do thuốc chống loạn thần vào ngày nhập viện, ngày th�?7 và 14. Phân tích s�?liệu bằng SPSS và s�?dụng phép kiểm Chi-square, so sánh s�?trung bình.

Kết qu�?

Thu thập được 89 trường hợp với 76 nam (85.4%) và 13 n�?(14.6%). Đ�?tuổi trung bình là 32.19 ± 7.9 (nam 32.47 ± 8.01; n�?30.54 ± 7.25). Có 64% s�?dụng đơn độc chất kích thích, 7.9% kết hơp opiate, 12.4% kết hợp cannabis, 12.4% kết hợp c�?opiate và cannabis, 3.4% kết hợp chất khác. Chia làm 2 nhóm: 58 trường hợp s�?dụng risperidone, 31 trường hợp s�?dụng haloperidol, không có s�?khác biệt đ�?tuổi, giới, triệu chứng loạn thần giữa 2 nhóm (p > 0.05). Có 29.2% hoàn thành 3 lần đánh giá, 53.9% đánh giá 2 lần. Tác dụng ph�?ngoại tháp do thuốc chống loạn thần là 15.7%, không khác biệt giữa 2 nhóm risperidone và haloperidol (p > 0.05)

Điểm BPRS trung bình

Triệu chứng loạn thần ch�?yếu trong mẫu nghiên cứu là: nghi ng�? ảo thanh, nội dung tư duy bất thường, không quan tâm đến v�?sinh, không hợp tác (�?3 điểm). K�?đến là các triệu chứng: bận tâm đến cơ th�? lo âu, tính thù nghịch, tính t�?cao, hành vi k�?quái, mất định hướng, tính vô t�?chức v�?khái niệm, cảm xúc cùn mòn, thu rút cảm xúc, căng thẳng, mất tập trung, tăng vận động (�?2 điểm).

Điểm BPRS trung bình giữa 2 nhóm

Điểm từng triệu chứng (theo BPRS) lần 1 giữa 2 nhóm

Điểm từng triệu chứng (theo BPRS) lần 2 giữa 2 nhóm

Điểm từng triệu chứng (theo BPRS) lần 3 giữa 2 nhóm

Bàn luận:

Triệu chứng nổi bật trong biểu hiện loạn thần do chất kích thích ch�?yếu là các triệu chứng: nội dung tư duy bất thường (4.38), ảo giác (4.61), không hợp tác (3.11), nghi ng�?(3.46), không quan tâm cơ th�?(3.09), hành vi kì quái (2.85), tính thù nghịch (2.94), căng thẳng (2.81). Tất c�?các triệu chứng trong thang BPRS giữa 2 nhóm risperidone và haloperidol khi bắt đầu đưa vào nghiên cứu có s�?khác biệt không có ý nghĩa thống kê khi so sánh Anova (p>0.05). Các đặc điểm ph�?giữa 2 mẫu không có s�?khác biệt có ý nghĩa thống kê, cũng như triệu chứng loạn thần khi đưa vào theo dõi cũng không có s�?khác biệt, giúp cho việc so sánh hiệu qu�?điều tr�?giữa 2 nhóm có giá tr�?hơn. Kết qu�?này cũng khá khác biệt so với báo cáo của Trần Th�?Thu Hồng và Trần Hữu Bình: triệu chứng trầm cảm, lo âu được ghi nhận là một trong những triệu chứng nổi bật ⁽²⁸⁾. Điểm của trầm cảm và lo âu của nghiên cứu phía Bắc lần lượt là 1.09 và 4.24 (ngày 0), còn trong nghiên cứu của chúng tôi, điểm trầm cảm, lo âu lần lượt là 1.97 và 2.26 ⁽²⁸⁾ Điểm s�?của triệu chứng ảo thanh, nghi ng�?hoang tưởng của nghiên cứu chúng tôi cũng cao hơn hẳn so với nghiên cứu của các tác gi�?phía Bắc. Điều này có th�?liên quan đến mẫu chọn lựa, tình trạng bệnh lý (giai đoạn ng�?độc, giai đoạn cai, hoặc giai đoạn loạn thần).

Xem xét thay đổi trong từng nhóm điều tr�? haloperidol và risperidone. Thay đổi điểm BPRS có ý nghĩa v�?mặt thống kê (p < 0.01) �?c�?2 lần đánh giá sau so với lần trước. Điều này cho thấy triệu chứng giảm đi �?các lần đánh giá BPRS sau khi điều tr�?bằng haloperidol và risperidone. S�?thay đổi từng triệu chứng trong thang BPRS ch�?rõ rệt và có ý nghĩa thống kê giữa lần đánh giá th�?1 và th�?2 (ngày 0 và ngày 7) (p<0.05) Sau đó, s�?thay đổi từng triệu chứng không có ý nghĩa v�?mặt thống kê (p>0.05) Các triệu chứng thay đổi trong điều tr�?bằng haloperidol ch�?yếu là các triệu chứng loạn thần: tính thù nghịch, ảo thanh, nghi ng�? nội dung tư duy bất thường, hành vi k�?quái, cảm xúc cùn mòn, thu rút cảm xúc, căng thẳng, không hợp tác, kiểu cách và hành vi lặp lại (p<0.05) Nhận xét ch�?quan v�?s�?triệu chứng thay đổi trong 7 ngày đầu tiên của nhóm risperidone, ch�?4 triệu chứng có s�?thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p>0.05), bao gồm: bận tâm cơ th�? cảm giác tội lỗi, ý định t�?t�? khí sắc tăng; so với nhóm haloperidol thì s�?triệu chứng có thay đổi có ý nghĩa thống kê cao hơn. Mặc dù vậy, s�?thay đổi từng triệu chứng trong thang BPRS ch�?rõ rệt và có ý nghĩa thống kê giữa lần đánh giá th�?1 và th�?2 (ngày 0 và ngày 7) (p<0.05) tương t�?nhóm haloperidol. Sau đó, s�?thay đổi từng triệu chứng không có ý nghĩa v�?mặt thống kê (p>0.05) Điều này cho thấy các triệu chứng loạn thần đều thay đổi theo hướng giảm khi điều tr�?bằng thuốc chống loạn thần. Đây là kết qu�?được d�?đoán trước khi tất c�?các y văn đều ghi nhận các triệu chứng loạn thần do chất kích thích đều đáp ứng với các thuốc chống loạn thần DRA hoặc SDA. Đáp ứng của risperidone với nhóm triệu chứng loạn thần do chất kích thích được Vahid Farnia và cs báo cáo giúp củng c�?nhận định v�?kết qu�?trong nghiên cứu của chúng tôi. Vahid Farnia và cs cho rằng risperidone có hiệu qu�?tốt trên triệu chứng dương tính nhiều hơn triệu chứng âm tính ⁽⁶⁾

Tuy nhiên, khi so sánh trực tiếp giữa 2 nhóm điều tr�? điểm BPRS �?3 lần đánh giá có s�?khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p>0.05). Có th�?nghĩ đến kết luận rằng hiệu qu�?điều tr�?giữa 2 nhóm là không khác biệt nhau. Tuy nhiên, vẫn có kh�?năng s�?liệu t�?nhóm bệnh nhân ngưng đánh giá (ngưng điều tr�? phối hợp thuốc khác, xuất viện sớm) gây nhiễu đến kết qu�?so sánh này. Nhằm hạn ch�?gây nhiễu t�?kết qu�?BPRS của nhóm có thay đổi thuốc, chúng tôi ch�?phân tích s�?thay đổi triệu chứng thông qua thang BPRS �?nhóm không thay đổi thuốc (26 trường hợp). So sánh từng cặp, vẫn có s�?thay đổi điểm BPRS trong 3 lần đánh giá có ý nghĩa thống kê (p < 0.0001). S�?thay đổi điểm BPRS cho thấy haloperidol đều có hiệu qu�?điều tr�?mà không cần phối hợp với thuốc khác. So sánh giữa 2 nhóm điều tr�? điểm BPRS �?mỗi đợt đánh giá có s�?khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0.05) Điều này nói lên hiệu qu�?điều tr�?tổng th�?của haloperidol và risperidone lên triệu chứng loạn thần do chất kích thích không có s�?khác biệt có ý nghĩa thống kê.

Kết luận:

Nghiên cứu thu nhận 89 trường hợp loạn thần do s�?dụng chất kích thích được chia thành 2 nhóm điều tr�? haloperidol và risperidone. Việc phân chia nhóm không đồng đều nhưng không khác biệt v�?một s�?đặc điểm quan trọng của mẫu như: tuổi, giới tính, triệu chứng loạn thần.

Các triệu chứng loạn thần ghi nhận trong mẫu ch�?yếu là các triệu chứng dương tính như trong tâm thần phân liệt. Các triệu chứng khí sắc như trầm cảm, lo âu, �?đều có điểm giá tr�?thấp. Các triệu chứng giảm đáng k�?sau 7 ngày điều tr�?nhưng sau đó ít có s�?thay đổi hơn. Trong đó, triệu chứng dương tính cũng thay đổi nhanh chóng và giảm đều trong c�?3 đợt đánh giá. Hiệu qu�?điều tr�?thông qua đánh giá bằng thang BPRS cho thấy haloperidol và risperidone là tương đương nhau. Tác dụng ph�?ngoại tháp không có s�?khác biệt giữa 2 thuốc và cũng không cao hơn so với y văn.

Kết qu�?này cho thấy kh�?năng tương đương của haloperidol và risperidone trong điều tr�?loạn thần do chất kích thích nhưng chưa thuyết phục hoàn toàn do thiết k�?nghiên cứu yếu và việc chọn mẫu chưa hoàn thiện. Do đó, việc thực hiện nghiên cứu th�?nghiệm ngẫu nhiên nhằm so sánh hiệu qu�?điều tr�?của haloperidol và risperidone nhằm có một kết qu�?thuyết phục hơn là cần thiết.

Tài liệu tham khảo:

1. Alexander, P. D., Gicas, K. M., Cheng, A., Lang, D. J., Procyshyn, R. M., Vertinsky, A. T., Barr, A. M. A comparison of regional brain volumes and white matter connectivity in subjects with stimulant induced psychosis versus schizophrenia. Psychopharmacology. 2019 Jun 22. doi: 10.1007/s00213-019- 05298-w
2. Bosc PJ, Peng L, Kivell BM. Proteomics Analysis of Dorsal Striatum Reveals Changes in Synaptosomal Proteins following Methamphetamine Self-Administration in Rats. PLoS One. 2015 Oct 20; 10(10): e0139829. doi:10.1371/journal.pone.0139829.
3. Callaghan, R. C., Cunningham, J. K., Sykes, J., & Kish, S. J. Increased risk of Parkinson’s disease in individuals hospitalized with conditions related to the use of methamphetamine or other amphetamine-type drugs. Drug and Alcohol Dependence, 2012, 120(1-3), 35�?0, doi:10.1016/j.drugalcdep.2011.06.013 
4. Chen, C., Hsu, F.-C., Li, C.-W., & Huang, M.-C. (2019). Structural, Functional, and Neurochemical Neuroimaging of Methamphetamine-Associated Psychosis: A Systematic Review. Psychiatry Research: Neuroimaging. doi:10.1016/j.pscychresns.2019.06.002 
5. Dimy Fluyau, Paroma Mitra, Kervens Lorthe. Antipsychotics for Amphetamine Psychosis. A Systematic Review, Psychiatry 10:740, Oct 2019. doi: 10.3389/fpsyt.2019.00740
6. Farnia, V., Shakeri, J., Tatari, F., Juibari, T. A., Yazdchi, K., Bajoghli, H., et al. Randomized controlled trial of aripiprazole versus risperidone for the treatment of amphetamine-induced psychosis. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 2013, 40(1), 10�?5. doi:10.3109/00952990.2013.861843 
7. Gan, H., Zhao, Y., Jiang, H., Zhu, Y., Chen, T., Tan, H., Zhao, M. (2018). A Research of Methamphetamine Induced Psychosis in 1,430 Individuals With Methamphetamine Use Disorder: Clinical Features and Possible Risk Factors. Frontiers in Psychiatry, 2018 Nov 6;9:551
8. Glasner-Edwards S, Mooney LJ. Methamphetamine psychosis: epidemiology and management. CNS Drugs.2014 Dec;28(12):1115-26. doi: 10.1007/s40263-014-0209-8.
9. Howes OD, Kapur S. The dopamine hypothesis of schizophrenia: version III, the final common pathway. Schizophr Bull.2009 May; 35(3): 549-62. doi: 10.1093/schbul/sbp006. Epub 2009 Mar 26.
10. Jiao, D., liu, Y., Li, X., liu, J., Zhao, M., 2015. The role of the GABA system in amphetamine-type stimulant use disorders. Frontiers in Cellular Neuroscience 9, 162, doi: 10.3389/fncel.2015.00162. eCollection 2015.
11. Julia M. Lappin & Grant E. Sara. Psychostimulant use and the brain, Clinical issues: substance use disorders and the body, Society for the Study of Addiction, 2019., doi:10.1111/add.14708
12. Kalayasiri R, Kraijak K, Mutirangura A, Maes M. Paranoid schizophrenia and methamphetamine-induced paranoia are both characterized by a similar LINE-1 partial methylation profile, which is more pronounced in paranoid schizophrenia. Schizophr Res.2019 Jun;208:221-227. doi: 10.1016/j.schres.2019.02.015. Epub 2019 Feb 27.
13. Kelly E. Courtney and Lara A. Ray. Methamphetamine: An Update on Epidemiology, Pharmacology, Clinical Phenomenology, and Treatment Literature, Drug Alcohol Depend. 2014 October 1; 0: 11�?1.
14. Kishi, T., Matsuda, Y., Iwata, N., & Correll, C. U. Antipsychotics for Cocaine or Psychostimulant Dependence. The Journal of Clinical Psychiatry, 2013, 74(12), e1169–e1180. doi:10.4088/jcp.13r08525 
15. Leelahanaj T, Kongsakon R, Netrakom P. A 4-week, double-blind comparison of olanzapine with haloperidol in the treatment of amphetamine psychosis. J Med Assoc Thai. 2005 Nov;88 Suppl 3: S43-52.
16. Ma J, Li XD, Wang TY, Li SX, Meng SQ, Blow FC, Ilgen M, Degenhardt L, Lappin J, Wu P, Shi J, Bao YP, Lu L. Relationship between the duration of methamphetamine use and psychotic symptoms: A two-year prospective cohort study, Drug Alcohol Depend.2018 Jun 1;187:363-369. doi:10.1016/j.drugalcdep.2018.03.023. Epub 2018 Apr 22.
17. Mansour Khoramizadeh, Mohammad Effatpanah, Alireza Mostaghimi, Mehdi Rezaei, Alireza Mahjoub, Sara Shishehgar. Treatment of amphetamine abuse/use disorder: a systematic review of a recent health concern. DARU Journal of Pharmaceutical Sciences, Publish online, 21 June 2019. Doi: 10.1007/s40199-019-00282-3
18. McKetin R, Voce A, Burns R, Shanahan M. Health-related quality of life among people who use methamphetamine. Drug Alcohol Rev.2019 Jul;38(5):503-509. doi: 10.1111/dar.12934. Epub 2019 May 30.
19. McKetin R., Baker AL, Dawe S, Voce AI, Lubman DI. Differences in the symptom profile of methamphetamine-related psychosis and primary psychotic disorders, Psychiatry Res.2017 May;251:349-354. doi: 10.1016/j.psychres.2017.02.028. Epub 2017 Feb 13
20. Miho Tada, Kiyoharu Shirakawa, Nobuya Matsuoka, Seitaro Mutoh. Combined treatment of quetiapine with haloperidol in animal models of antipsychotic effect and extrapyramidal side effects: comparison with risperidone and chlorpromazine, Psychopharmacology (2004) 176: 94�?00. Doi: 10.1007/s00213-004-1866-y
21. Murray RM, Paparelli A, Morrison PD, Marconi A, Di Forti M. What can we learn about schizophrenia from studying the human model, drug-induced psychosis? Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet.2013 Oct;162B(7):661-70. doi: 10.1002/ajmg.b.32177.
22. O’Brien C.P., CrowleyJ. and al. Chapter: Substance-Related and Addictive Disorder. In: Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 5^th edition, DSM-5, American Psychiatric Association, 2013, p481-590
23. Rita C. Carvalho, Daniela F. Fukushiro, Daniel C. Helfer, Donato Callegaro-Filho, Thaís F. Trombin, Lineane H. F. Zanlorenci, Leandro Sanday, Regina H. Silva, Roberto Frussa-Filho. Long-term haloperidol treatment (but not risperidone) enhances addiction-related behaviors in mice: role of dopamine D2 receptors. Journal compilation 2009, Society for the Study of Addiction Addiction Biology, 14, 283�?93.
24. Sadock B.J., Sadock V.A., Ruiz P. Chapter 20.5 Hallucinogen-Related Disorders. In: Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry, Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry 11^th edition, p2209-2241
25. Samiei M et al. Methamphetamine-Associated Psychosis and Treatment With Haloperidol and Risperidone: A Pilot Study, Iran J Psychiatry Behav Sci.2016 Sep 4;10(3):e7988. eCollection 2016 Sep.
26. Sato M. Acute exacerbation of methamphetamine psychosis and lasting dopaminergic supersensitivity: a clinical survey. Psychopharmacol Bull. 1986;22(3):751�?.
27. Su MF, Liu MX, Li JQ, Lappin JM, Li SX, Wu P, Liu ZM, Shi J, Lu L, Bao Y. Epidemiological Characteristics and Risk Factors of Methamphetamine Associated Psychotic Symptoms, Front Psychiatry.2018 Oct 12;9:489. doi: 10.3389/fpsyt.2018.00489. eCollection 2018.
28. Theo Hatzipetros, Jamie G. Raudensky, Jean-Jacques Soghomonian, and Bryan K. Yamamoto. Haloperidol Treatment after High-Dose Methamphetamine Administration Is Excitotoxic to GABA Cells in the Substantia Nigra Pars Reticulata. The Journal of Neuroscience, May 30, 2007, 27(22):5895�?902.
29. Trần Th�?Hồng Thu, Trần Hữu Bình. Đánh giá kết qu�?điều tr�?các rối loạn tâm thần �?những người s�?dụng chất dạng Amphetamine tại Viện Sức Khỏe Tâm Thần, Y học thực hành (876) N7/2013, 143-147
30. Tomohisa Mori, Yoshiyuki Iwase, Asami Murata, Noriyuki Iwata, Tsutomu Suzuki. Brain site- and transmitter-dependent actions of methamphetamine, morphine and antipsychotics. Behavioural Brain Research 306 (2016) 64�?0
31. Wada K, Fukui S. Relationship between years of methamphetamine use and symptoms of methamphetamine psychosis. Jpn J, Alcohol Stud Drug Depend. 1990;25(3):143�?8.
32. Wada K, Fukui S. Residual symptoms in methamphetamine psychosis. J Mental Health. 1991;37:161�?
33. Wang G et al. Aripiprazole and risperidone for treatment of methamphetamineassociated psychosis in Chinese patients, J Subst Abuse Treat. 2016 March; 62: 84�?8. doi:10.1016/j.jsat.2015.11.009.
34. Wang, G., Ma, L., Liu, X., Yang, X., Zhang, S., Yang, Y., �?Hao, W. (2019). Paliperidone Extended-Release Tablets for the Treatment of Methamphetamine Use Disorder in Chinese Patients After Acute Treatment: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Exploratory Study. Frontiers in Psychiatry, 10. doi:10.3389/fpsyt.2019.00656 
35. Viroj Verachai & al. Treatment of methamphetamine-induced psychosis: a double-blind randomized controlled trial comparing haloperidol and quetiapine. Psychopharmacology, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, publish online 18 February 2014. DOI 10.1007/s00213-014-3485-6
36. Yang, M., Yang, C., Liu, T., & London, E. D. (2019). Methamphetamine-associated psychosis: links to drug use characteristics and similarity to primary psychosis. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 1�?. doi:10.1080/13651501.2019.1676451
37. Yu, S., Zhu, L., Shen, Q., Bai, X., Di, X., 2015. Recent Advances in Methamphetamine Neurotoxicity Mechanisms and Its Molecular Pathophysiology. Behavioural Neurology 2015, 103969, doi: 1155/2015/103969
38. Zarrabi et al. Clinical features, course and treatment of methamphetamine-induced psychosis in psychiatric inpatients. BMC Psychiatry (2016) 16:44.

The post ĐÁNH GIÁ HIỆU QU�?ĐIỀU TR�?GIỮA HALOPERIDOL VÀ RISPERIDONE TRONG LOẠN THẦN DO CHẤT KÍCH THÍCH appeared first on Bệnh Viện Tâm Thần TP. HCM.

Con người phát minh ra k�?thuật s�?và k�?thuật s�?làm thay đổi con người, trong đó có những kh�?năng phát hiện ra những thay đổi cảm xúc, t�?đó dẫn đến thay đổi hoạt động tâm thần của con người và kh�?năng kiểm soát hành vi trong trong khuôn kh�?xã hội nhất định. Chúng tôi giới thiệu bài dịch này v�?những hiệu năng tích cực và tiêu cực của các thiết b�?thông tin k�?thuật s�?trong các nghiên cứu chuyên sâu.Rất mong bạn đọc hướng v�?tương lai, nhưng trước hết là tìm hiểu chuyên ngành tâm thần t�?những nguồn thông tin của các cơ quan t�?chức có uy tín.(Ban Biên tập). 

Sức khỏe tâm thần (SKTT) s�?là một ch�?đ�?ph�?biến tại Hội ngh�?thường niên của Hiệp hội Tâm thần Hoa K�?(APA) năm nay. Hơn một chục phiên tập trung vào các công ngh�?mới, t�?ứng dụng đện thoại thông minh (ĐTTM) đến phân tích giọng nói, thực t�?ảo đến phương tiện truyền thông xã hội. Mặc dù không th�?tham d�?tất c�?các phiên, chúng tôi đã phỏng vấn những người thuyết trình t�?một phiên chia s�?một s�?nhận xét và suy nghĩ sâu sắc với các độc gi�?của Thời báo Tâm thần. Phiên họp của h�?được mang tên “Hồi sinh tâm thần thông qua việc tham gia vào s�?đổi mới đ�?tăng đường vào và s�?cho vào chăm sóc.�?/p>

Trong bài viết đầu tiên của loạt bài hai phần này, những người thuyết trình thảo luận v�?việc s�?dụng phương tiện truyền thông xã hội (TTXH) cho thanh niên, và tuyên b�?v�?quyền riêng tư và hiệu qu�?của ứng dụng mà các bác sĩ lâm sàng và người bệnh phải đánh giá hàng ngày. Các ch�?đ�?s�?được đ�?cập trong Phần 2 là phân tích giọng nói đ�?phát hiện và theo dõi khí sắc, và d�?liệu th�?động dựa trên mạng  và ĐTTM như một ch�?dấu sinh học s�?cho các rối loạn sức khỏe tâm thần.

Ts Bridianne O’Dea phát biểu “TTXH có ảnh hưởng đến SKTT �?thanh niên không?

Phương tiện TTXH đã tr�?nên ph�?biến trong giới tr�? với tới 85% những người t�?12 đến 17 tuổi s�?dụng một hoặc nhiều nền tảng. YouTube, Instagram, Snapchat và Facebook là những nền tảng TTXH ph�?biến nhất �?thanh thiếu niên phương Tây. Khi những người tr�?tuổi đã nhanh chóng thích nghi với việc chia s�?cuộc sống của h�?trực tuyến, cha m�?ngày càng quan tâm đến việc s�?dụng có vấn đ�? Thanh thiếu niên cho biết phương tiện TTXH có tác động tích cực đến cuộc sống của h�?hướng v�?kh�?năng kết nối và gi�?liên lạc với người khác, đ�?cung cấp giải trí và đ�?d�?dàng tìm kiếm tin tức và thông tin. Tuy nhiên, nhiều thanh thiếu niên thừa nhận lo ngại v�?bắt nạt, tổn hại mối quan h�? bản chất không thực t�?của việc chia s�?trực tuyến và lãng phí thời gian. Những lo ngại này được lặp lại bởi các bậc cha m�?cho biết h�?quan tâm đến việc s�?dụng công ngh�?con của h�?nhiều hơn là thuốc và rượu.

Trong khi nhiều nghiên cứu đã xem xét mối liên h�?giữa kết qu�?SKTT và s�?dụng phương tiện truyền thông xã hội, tiếp theo bởi các tổng quan h�?thống và phân tích khối, kết qu�?vẫn không thuyết phục. Hầu hết các nghiên cứu là cắt ngang, ch�?có hiệu ứng nh�?được tìm thấy. Mặc dù có mối liên h�?nhân qu�?không rõ ràng giữa phương tiện TTXH và SKTT kém, các bác sĩ lâm sàng và cha m�?đã thấy cần phải giải quyết vấn đ�?s�?dụng có vấn đ�?trong giới tr�? Mặc dù không có khung chẩn đoán rõ ràng, các bác sĩ lâm sàng được khuyến khích kiểm tra các lĩnh vực s�?dụng quá mức, các triệu chứng cai, dung nạp và tác động tiêu cực. Xác định bất k�?bệnh tâm thần tiềm ẩn là chìa khóa. Một loạt các biện pháp t�?báo cáo đã được phát triển đ�?h�?tr�?việc đo lường s�?dụng công ngh�?và Internet có vấn đ�?

Mặc dù không có phương pháp điều tr�?tiêu chuẩn vàng nào tồn tại, liệu pháp nhận thức hành vi thích nghi với việc s�?dụng Internet đã cho thấy có hứa hẹn �?người lớn. Nhất là, các bác sĩ lâm sàng và cha m�?được khuyến khích thực hiện các chiến lược bao gồm sửa đổi hành vi (tức là thời gian không sàng lọc), tái cấu trúc nhận thức ( tức là, thách thức những suy nghĩ tiêu cực liên quan đến việc s�?dụng) và giảm tác hại đ�?giải quyết các bệnh đồng mắc. Cha m�?được khuyến khích thúc đẩy s�?t�?điều chỉnh và t�?ch�? mô hình hóa các hành vi mà h�?muốn thấy �?con cái và tạo thời gian thường xuyên cho các cuộc thảo luận cởi m�?và trung thực v�?các hoạt động trực tuyến với con cái. Tìm hiểu thêm tại: //research.unsw.edu.au/people/dr-ịtianne-odea

Bs Mark Larsen phát biểu “đ�?có phải là ứng dụng SKTT an toàn và hiệu qu�?không?�?/b>