Tương tác thuốc là nguồn gốc chủ yếu của hậu quả bệnh tật và tỷ lệ tử vong tại Hoa Kỳ. Viện Y khoa Hoa Kỳ đánh giá trong những năm 2000 có tới 44,000 đến 98,000 người chết do hậu quả của các sai phạm trong y khoa.
Trong số này tử vong do các tác dụng phụ của thuốc gây nên chiếm tới 7,000 người mỗi năm. Các báo cáo khác cho biết khoảng 6,7 % bệnh nhân nhập viện vì các phản ứng thuốc trầm trọngvới tỷ lệ tử vong 0,32 %.
Nhiều kết quả nghiên cứu đánh giá cho thấy tương tác thuốc là yếu tố quan trọng góp phần vào hậu quả bệnh tật và tỷ lệ tử vong. Kết quả trên chưa có các tương tác thuốc có hại ở bệnh nhân điều trị ngoại trú và ở các đơn vị tiếp nhận bệnh nhân cấp cứu. Đây là một vấn đề khó khăn nhưng có thể phòng ngừa được.
Tương tác thuốc có hại trở nên rõ ràng hơn khi FDA (Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ – Food and Drug Administration) chấp thuận sử dụng Methadone và Buprenorphine trong điều trị nghiện, hoặc Methadone trong điều trị giảm đau.
Người nghiện chích heroin bị nhiễm HIV / AIDS đòi hỏi điều trị cho cả 2 bệnh cùng lúc. Dù thế nào cũng có số lượng lớn các tương tác có hại xảy ra khi dùng Methadone, và có thể Buprenorphine trong tương lai, với các thuốc ARV hoặc các thuốc kháng sinh. Một hậu quả tương tác có hại nữa là việc tự điều trị nghiện với các thuốc gây nghiện bất hợp pháp ( VD các thuốc nhóm benzodiazepines) một cách không tuân thủ hoặc tuân thủ không hoàn toàn quy chế kê toa.
Tình trạng này thúc đẩy gây giảm đáp ứng lâm sàng kém và gây ra kháng thuốc với các ARV hiện tại và tiếp theo là nguy cơ lan truyền những (chủng loại) HIV kháng thuốc. Benzodiazepines thường bị lạm dụng khi có chỉ định của bác sĩ hoặc tự ý dùng thêm và có thể dẫn đến nhưng tương tác có hại trầm trọng và nguy cơ tử vong cao.
Hiểu biết của chúng ta về tương tác Methadone và các thuốc sử dụng đồng thời trong điều trị HIV / AIDS, lao và các bệnh tâm thần còn hạn chế. Các tác dụng hay hiệu quả xảy ra trong nghiên cứu ống nghiệm có thể không tiên đoán được những gì sẽ xảy ra trong cơ thể con người. Đây có thể là nguyên nhân góp phần vào những lỗ hổng hiểu biết hiện tại về tầm quan trọng của tương tác thuốc cũng như ảnh hưởng của nó đến mục tiêu điều trị nghiện.
Chúng ta đã và đang tiến hành thí điểm điều trị bệnh nhân nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thay thế Methadone trên cả nước. Có thể xem như điểm đầu của một “chuyên khoa mới” đòi hỏi trang bị nhiều kiến thức mới kết hợp giữa các lĩnh vực điều trị HIV/AIDS, lao, và đặc biệt lĩnh vực dược lý học các thuốc chuyên khoa tâm thần cho các bác sĩ điều trị. Trong khảo sát 180 bệnh nhân trong Chương trình Methadone Tp Hồ Chí Minh, 61,1% có học vấn thấp dưới cấp, 51,1 % nhiễm HIV, 59,1% bị viêm gan B & C, 24,08 % dùng Heroin , 30 % dùng Methamphetamine trong thời gian điều trị Methadone, chưa kể có tới 12,8% bệnh nhân bị trầm cảm và 27,2 % bệnh nhân có rối loạn lo âu phải dùng thuốc chuyên khoa tâm thần. Đây là một vấn đề cần được quan tâm trong chỉ định liều lượng Methadone cũng như trong theo dõi điều trị. Bệnh nhân HIV sử dụng ARV và thuốc kháng lao cần có liều Methadone trung bình cao hơn so với những bệnh nhân không dùng ARV hoặc thuốc kháng lao, có thể do tương tác thuốc (tùy vào phác đồ ARV) và đã phát hiện kịp thời một trường hợp ngộ độc ARV xảy ra. Có 6 trường hợp bệnh nhân điều trị Methadone tử vong vì suy kiệt và đang ở giai đoạn AIDS cuối không loại trừ việc tự ý dùng thêm Diazepam . Chúng ta có thể tiên đoán một trong các nguyên nhân có thể do tương tác thuốc dẫn đến tình trạng ức chế hô hấp và bệnh nhân ra đi lặng lẽ trong giấc ngủ êm dịu mong muốn của mình khi tự ý uống thêm Diazepam.
Các bác sĩ Hoa Kỳ đã có gần 50 năm điều trị duy trì nghiện opioid bằng Methadone thay thế , rất nhiều nghiên cứu hiệu quả dùng đường uống chứng minh Methadone dung nạp tốt với rất ít phản ứng phụ khi uống đúng liều. Tuy nhiên, có khó khăn trong tiên lượng tương tác thuốc của methadone với các thuốc khác khi sử dụng đồng thời.Các tương tác thuốc như vậy chứa đựng nguy cơ ảnh hưởng và / hoặc dẫn đến thất bại trong điều trị (Harrington và cs 1999; Levy và cs 2000). Từ kinh nghiệm này, chúng ta cần có chương trình huấn luyện điều trị nghiện dựa trên thực tế lâm sàng một cách thiết thực để mang lại kết quả tốt hơn.
Bs Phạm Văn Trụ Bv Tâm thần Tp Hồ Chí Minh
