Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chấp thuận viên nén Xadago (safamide) như một thuốc kết hợp điều trị bệnh rung giật Parkinson khi đang dùng levodopa/carbidopa ở giai đoạn không hiệu quả (off episodes). Giai đoạn này là giai đoạn thuốc đang dùng không còn tác dụng bởi sự gia tăng triệu chứng rung và đi lại khó khăn.
Theo Ts Eric Bastings, PGĐ Nhóm sản phẩm thần kinh của Trung tâm Đánh giá và Nghiên cứu của FDA cho biết Viện Sức khỏe Quốc gia ước chừng 50,000 người Mỹ được chẩn đoán mắc bệnh Parkinson mỗi năm và có khoảng 1 triệu người Mỹ mang căn bệnh này.
Parkinson thường xảy ra ở người trên 60 tuổi, có thể sớm hơn khi tế bào thần kinh não bộ sản xuất ra dopamine bị suy giảm hay bị chết không hoạt động. Dopamine là chất chuyển vận các dấu hiệu giữa các vùng của não bộ, các vùng này tạo ra tình trạng mềm mại dành cho các cử động như ăn uống, viết chữ, và lắc đầu, … Các triệu chứng xuất hiện sớm, kín đáo (không dễ nhận biết) và tăng dần. Tuy nhiên vẫn có một số trường hợp Parkinson tiến triển nhanh hơn.
Hiệu quả của Xadago được nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng trên 645 bệnh nhân đang dùng levodopa trong giai đọng không hiệu quả. Những bệnh nhân dùng Xadago hiệu quả nhanh hơn trong giai đoạn “on time”, các triệu chứng của bệnh Parkinson giảm và không còn mất kiểm soát các cử động không chủ ý (dyskinesia) so với nhóm bệnh nhân dùng giả dược. Các giai đoạn giảm triệu chứng nhiều hơn trong giai đoạn “off periodes”, chỉ số lượng giá bằng đo lường hoạt động vận động cải thiện nhiều hơn trong giai đoạn “on time” so với trước khi điều trị.
Một nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng khác trên 549 bệnh nhân dùng kết hợp thêm Xadago với levodopa hiệu quả giai đoạn “on time” ít triệu chứng rung giật mà không biểu hiện mất kiểm soát cử động không chủ ý so với nhóm bệnh nhân dùng giả dược (có kết hợp levodopa). Điểm số lượng giá hoạt động vận động cũng tốt hơn so với trước khi điều trị.
Tuy nhiên một số bệnh nhân không nên dùng xadago như có bệnh gan trầm trọng hoặc khi đang dùng thuốc điểu trị ho cảm như dextromethorphan. Tương tự không dùng khi bệnh nhân dùng thuốc chống trầm cảm monoamine oxidase inhibitor (MAOI) vì có thể gây tăng huyết áp đột ngột hoặc khi bệnh nhân đáng dùng các loại thuốc chứa thành phần thuốc phiện, và hoặc khi đang dùng một số loại thuốc chống trầm cảm loại SSRI, thuốc chống trầm cảm 3 vòng, 4 vòng và triazolopyridine, cyclobenzaprine vì có thể gây ra hội chứng serotonine.
Tác dụng phụ thường gặp khi dùng Xadago là không kiểm soát được cử động không chủ ý, buồn nôn, khó ngủ hoặc mất ngủ.
Tác dụng phụ trầm trọng hơn nhưng ít gặp là cơn tăng huyết áo bộc phát, hội chứng serotonine khi dùng kết hợp thuốc chống trầm cảm nhóm MAOIs, thuốc chứa thành phần thuốc phiện, buồn ngủ trong sinh hạot ban ngày, ảo giác và biểu hiện loạn thần, khó kiểm soát xung động hành vi, sốt cao, lú lẫn hay bệnh lý thận.
Xadago do Hãng dược Newron Pharmaceuticals bào chế.
Theo DSM-5, Bệnh Parkinson được phân loại trong Chương Các rối loạn nhận thức thần kinh, trong đó xếp loại nặng hoặc nhẹ (Major and Mild Neurocognitive Disorders), trong đó có bệnh Alzheimer (AD), các Rối loạn nhận thức thần kinh do tổn thương thùy thái dương (FND), bệnh của thể Lewy (Lewy Bodies), RL nhận thức thần kinh do nguyên nhân mạch máu, do Chấn thương sọ não, do nhiễm HIV, do thoái hóa (Prion Disease), do bệnh Parkinson (Parkinson’s Disease), do bệnh Huntington (Huntington’s Disease), do bệnh lý nội khoa khác, Rối loạn nhận thức thần kinh do nhiều nguyên nhân bệnh lý và cuối cùng là Rối loạn nhận thức thần kinh không biệt định. Tuy nhiên, có thể do hiểu biết chưa đúng giữa chuyên ngành tâm thần và thần kinh, bệnh nhân thường được điều trị chuyên khoa nội thần kinh, nhưng vì các triệu chứng không giảm mà đôi khi xuất hiện thêm các triệu chứng của hội chứng serotonine, triệu chứng ảo giác, hoang tưởng, và có hành vi bất thường nên số bệnh nhân Parkinson đến khám tại Bệnh viện Tâm thần không ít. Đây có thể là giai đoạn trị liệu khó khăn (chỉ định dùng thuốc và chăm sóc) vì tương tác phức tạp khi kết hợp nhiều loại thuốc chuyên khoa tâm thần như đã nêu ở phần trên.
Bs Phạm Văn Trụ. Bv TT Tp HCM
Nguồn và tài liệu tham khảo:
- FDA approves drug to treat Parkinson’s disease. FDA News Release. March 21, 201.
- Antony S David, Simon Fleminger, Michael D Kopelman, Simon Lovestone, John DC Mellers. Lishman’s Organic Psychiatry 4th Edition. Wiley-Blackwell. 4th Edition. 2011. Pag 764-70.
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th Edidyion. American Psychiatric Association. 2013. Pag 602 – 43.
