Nhân ngày Sức khỏe Tâm thần Th�?giới năm 2012
TRẦM CẢM: căn bệnh khủng hoảng toàn cầu

Vài nét khái quát

Ngày 10/10/2012 chúng ta k�?niệm 20 năm ( 1992 – 2012 ) Ngày Sức khỏe Tâm thần Th�?giới ( World Mental Health Day ). Ngay t�?khi Richard Hunter sáng lập s�?kiện này với ước mong làm sao mọi người nhận thức ra rằng sức khỏe tâm thần là một phần hòa nhập trong tổng th�?sức khỏe con người và nhiệm v�?của Liên đoàn Sức khỏe Tâm thần Th�?giới ( World Federation for Mental Health ) là tìm s�?bình đẳng cho chuyên ngành tâm thần với các chuyên ngành y khoa khác.

Năm 2009 ch�?đ�?của Ngày Tâm thần Th�?giới là hòa hợp giữa điều tr�?và các cơ s�?chuyên khoa tâm thần trong h�?thống chăm sóc sức khỏe ban đầu, với mục đích hoàn thiện chức năng của h�?thống chăm sóc sức khỏe ban đầu trong công tác phát hiện và điều tr�?các bệnh tâm thần.

Năm 2010, Ngày Tâm thần th�?giới lấy ch�?đ�?Sức khỏe Tâm thần và các bệnh lý cơ th�?mạn tính, kêu gọi các bác sĩ quan tâm đến bệnh tim mạch và trầm cảm, bệnh đái tháo đường và trầm cảm, ung thư và các bệnh tâm thần, bệnh hô hấp, bệnh béo phì và bệnh trầm cảm, với nội dung ch�?yếu là s�?cần thiết phối hợp trong chăm sóc điều tr�?bởi đây là 60 % nguyên nhân bệnh nhân t�?vong trên toàn th�?giới.

Năm 2011 Ngày Tâm thần Th�?giới kêu gọi thúc đẩy đầu tư cho ngành tâm thần, t�?nhận định sức khỏe tâm thần là yếu t�?cần thiết của năng suất kinh t�?và của cuộc sống hạnh phúc. Các lý do được đưa ra như sau:

�?Gánh nặng chữa tr�?rất lớn và chi phí cho xã hội khổng l�?
�?Sức khỏe tâm thần là cần thiết cho s�?phát triển kinh t�?
�?Một s�?can thiệp bảo v�?sức khỏe tâm thần thực hiện được với giá tiền r�?nhất nhưng rất hiệu qu�?
�?Không can thiệp bảo v�?sức khỏe tâm thần thì chi phí chăm sóc và điều tr�?s�?tăng cao.
�?Nếu không hành động vì sức khỏe tâm thần s�?phát sinh thêm chí phí hiện tại và tương lai.

Trong 3 năm qua, ch�?đ�?của Ngày tâm thần th�?giới cho chúng ta thấy rõ tầm quan trọng của công tác chăm sóc và bảo v�?người b�?mắc bệnh tâm thần ngày càng c�?th�?và thiết thực hơn. Đó là nhận thức rõ hơn v�?vai trò chuyên ngành tâm thần trong y khoa, trong đời sống kinh t�?xã hội.

Năm 2012, với ch�?đ�?�?Trầm cảm, căn bệnh quan tâm của công chúng toàn cầu�?tới mức tạo ra khủng hoảng �?Depression: a global crisis�? T�?chức Y t�?Th�?giới ( WHO ) đánh giá hiện nay có tới 350 triệu người b�?trầm cảm, và c�?20 người có 1 người đã từng b�?một giai đoạn trầm cảm trong năm trước. Các rối loạn trầm cảm thường xảy ra khi tuổi đời còn tr�? làm giảm kh�?năng lao động và thường tái phát.

Trầm cảm là một rối loạn tâm thần ph�?biến với tình trạng giảm khí sắc, mất hứng thú, giảm năng lực ý chí, cảm giác có tội lỗi hay t�?đánh giá thấp bản thân, rối loạn giấc ng�? rối loạn ăn uống và kh�?năng tập trung suy nghĩ làm việc kém. Hơn nữa, trầm cảm thường có triệu chứng lo âu và các biểu hiện trầm cảm thường tr�?nên mạn tính , tái diễn dẫn tới suy giảm đáng k�?kh�?năng t�?chăm sóc. Người bệnh trầm cảm có th�?dẫn tới t�?t�? th�?giới có tới gần 3000 người t�?t�?hàng năm.

Cảnh báo
Trầm cảm có th�?nguy hiểm đối với người khác dù không góp phần vào s�?k�?th�?( stigma ) và xa lánh xã hội như bệnh tâm thần phân liệt ( và c�?bệnh động kinh ) nhưng lại mang dấu hiệu nguy hiểm khác, đó là suy nghĩ v�?cái chết , là ý tưởng t�?t�? Ví d�?rõ ràng nhất là giết người rồi t�?t�?( homicide �?suicide ) và đây là một vấn đ�?khó khăn trên toàn th�?giới:

�?Giết tr�?sơ sinh sau sanh ( infanticide; trầm cảm loạn thần sau sanh)
�?Cha m�?giết con ( filicide; trầm cảm �?n�?giới)
�?Thanh thiếu niên giết cha m�?( parricide; tình trạng cảm giác lo âu trầm cảm khó chịu )
�?Giết người cao tuổi ( domestic suicide, homicide �?suicide; các rối loạn tâm thần )
�?Giết người hàng loạt ( mass murder; hướng chẩn đoán trầm cảm ).

Các rối loạn trầm cảm chắc chắn có th�?chẩn đoán và điều tr�?được trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu. Theo WHO mhGAP Intervention Guide, chữa tr�?dựa trên nền tảng h�?tr�?tâm lý xã hội cơ bản với thuốc chống trầm cảm và các phương pháp tâm lý tr�?liệu như hàng vi nhận thức tr�?liệu, tr�?liệu nhóm bệnh nhân hoặc phương pháp nêu khó khăn và nêu các phương cách giải quyết khó khăn.

Giúp người trầm cảm

Bạn bè và người thân trong gia đình là đường dây nối kết và là yếu t�?quan trọng trong chữa tr�?thành công bệnh trầm cảm:

�?Mọi giúp đ�?ph�?thuộc mức đ�?nặng nh�?của bệnh: nói và lắng nghe
�?Hiểu biết v�?trầm cảm: hiểu triệu chứng, quá trình diễn tiến và tr�?liệu trầm cảm
�?H�?tr�?điều tr�? duy trì k�?hoạch chữa tr�?br /> �?Nhận biết các dấu hiệu cảnh báo t�?t�? đánh giá nghiêm chỉnh v�?t�?t�? ngay t�?khi phát hiện bệnh nhân có ý nghĩ muốn chết
�?Giúp đ�?hàng ngày trong cuộc sống
�?H�?tr�?duy trì thường xuyên các họat động trước kia của người trầm cảm.

Điều tr�?trầm cảm

�?Trước hết là chẩn đoán sớm và đúng. Vấn đ�?này ph�?thuộc vào kinh nghiệm của bác sĩ điều tr�? ngoài kiến thức chuyên khoa còn cần hiểu biết v�?tập tục, hành vi, tâm tính, hay nói cách khác là đặc điểm văn hóa của người bệnh �?từng công đồng dân cư khác nhau.
�?Các triệu chứng trầm cảm và triệu chứng lo âu thường « chồng lấp » lên nhau, nên có bệnh nhân muốn khai bệnh nặng thêm, ngược lại có bệnh nhân muốn khai các triệu chứng �?mức đ�?nh�?hơn. Do vậy bệnh nhân trầm cảm phải thăm khám nhiều lần.
�?Lựa chọn thuốc chống trầm cảm ( CTC ) hợp lý nhất và ch�?nên phối hợp khi thật s�?cần thiết đ�?tránh tác dụng không mong muốn. Tại Tp H�?Chí Minh chúng ta có hầu như đ�?các loại thuốc CTC được chấp thuận lưu hành tại các nước tiên tiến.
�?Nâng đ�?tâm lý và theo dõi và tuân th�?điều tr�?( uống thuốc đúng theo toa ) tốt, hiệu qu�?điều tr�?s�?cao.

Hiện trạng 
Chí phí chữa tr�?trầm cảm �?n�?cao hơn nam 50 %, là gánh nặng ngân sách �?c�?các nước có mức thu nhập cao, thấp và trung bình. Trầm cảm được nhận định như một cơn khủng hoảng kinh t�? Có một s�?chứng c�?gia tăng khủng hoảng kinh t�?�?Hoa K�? các nước Châu Á và các nước thuộc Liên bang Xô viết cũ gắn liền với một s�?bệnh lý tâm thần ( Araya và cộng s�?2033b), đặc biệt trong đó có trầm cảm ( Butterworth và cộng s�?2009 ) và với t�?t�?( Lee và cộng s�?2010 ).

Đ�?phát hiện chẩn đoán đúng không b�?sót các rối loạn trầm cảm xảy ra trong thời khủng hoảng kinh t�?chúng ta cần nắm vững các cách thức biểu hiện triệu chứng trầm cảm và s�?d�?thay đổi của nó. Do đó chúng ta có chẩn đoán trầm cảm điển hình và trầm cảm không điển hình.

Trong trường hợp này, khủng hoảng kinh t�?( đặc biệt là không công ăn việc làm ) tác động xô đẩy gây nên trầm cảm, và hậu qu�?nặng n�?hơn đối với trầm cảm kéo dài trong giai đoạn gian kh�? th�?thách gay go v�?kinh t�?

Khủng hoảng kinh t�?kéo theo giảm thu nhập, mất việc làm với tương lai không chắc chắn, đồng thời là cắt giảm qu�?dành cho các dịch v�?công (trong đó có qu�?dành cho lĩnh vực sức khỏe tâm thần ). Trong tình trạng thu nhập thấp và đặc biệt đối với dân cư sống dưới mức nghèo kh�?b�?stress nhiều nhất ( WHO 2009 ), cha m�?b�?ảnh hưởng và thiếu hụt tài chánh tác động tới sức khỏe tâm thần tr�?em ( Solantaus và cộng s�?2004, Anagnostopoulos & Soumaki 2012 ) có th�?dẫn đến suy sụt phát triển kh�?năng nhận thức, cảm xúc và phát triển cơ th�?( Marmot 2009 ).

Mất việc làm, bần cùng hóa và đ�?v�?gia đình có kh�?năng tạo ra hoặc thúc đẩy các bệnh tâm thần xảy ra, trong đó có trầm cảm, t�?t�?và nghiện rượu. Mất việc làm tác động rất rõ ràng tới t�?t�?( Stuckler và cộng s�?2009, Economou và cộng s�?2005 ). Theo Stuckler và cộng s�?( 2009 ), t�?l�?mất việc làm 1 % thì kèm theo gia tăng t�?t�?0,79 % �?người dưới 65 tuổi, đặc biệt nam giới xúc phạm dẫn đến chết vì t�?t�?( Berk và cộng s�?2006 ).

N�?nần hình như là yếu t�?ch�?yếu gây tình trạng tâm lý căng thẳng, hình thành các rối loạn tâm thần đối với những người nhạy cảm, d�?dẫn tới phản ứng trầm cảm, và t�?đây có th�?thúc đẩy hoặc tăng cảm giác tội lỗi tồn tại trước đó. Theo Chang và cộng s�?( 2009 ), các chứng c�?nghiên cứu t�?HongKong, Korea và các nước Đông Nam Á khác cho thấy những mất mát trầm trọng v�?tài chánh liên quan khủng hoảng kinh t�?�?Châu Á, đặc biệt là mất việc làm dẫn tới gia tăng t�?t�? Tương t�? �?Trung Quốc, hậu qu�?thay đổi xã hội đã dẫn đến nhiếu tổn thất lớn, trong đó mất thu nhập đã tạo ra hoặc thúc đẩy người dân b�?trầm cảm và t�?t�?( Philip và cộng s�?1999 ).

Giotakos và cộng s�?( 2011 ) nghiên cứu mối liên quan giữa 2 ch�?s�?kinh t�?( mất việc làm và thu nhập trung bình ) với các biến s�?của sức khỏe tâm thần cho thấy t�?l�?mất việc làm tăng với s�?trường hợp giết người, và rõ ràng hơn là tình trạng thu nhập trung bình giảm với t�?l�?t�?t�?

Trong nghiên cứu của mình Kentikelenis và cộng s�?( 2011 ) cho biết ngân sách các bệnh viện công của Hy Lạp trong khủng hoảng b�?cắt 40 %, và t�?l�?giết người, trộm cắp tăng gấp đôi giữa năm 2007 và 2009, t�?l�?t�?t�?tăng đáng k�? t�?l�?tiêm chích heroin tăng 10 lần trong s�?những người s�?dụng heroin giữa năm 2009 và 2010.

Tại BV Tâm thần Tp H�?Chí Minh, s�?lượng bệnh nhân khám t�?01 năm nay vì các rối loạn tâm thần tăng đáng k�? 500 �?600 người / ngày ( so với trước kia, 200 �?300 người / ngày ), trong đó s�?bệnh nhân được chẩn đoán cơn trầm cảm nặng đến khám tăng dần theo hàng tháng (1514 lượt tháng 10/ 2011, 2307 lượt tháng 9 / 2012. S�?lượng bệnh nhân tăng có th�?do chính sách bảo hiểm y t�? nhưng cũng có th�?do tác động bởi khủng hoảng kinh t�?toàn cầu, giá c�?nhiều mặt hàng thiết yếu gia tăng và nhiều công ty xí nghiệp ngưng tr�?sản xuất có th�?góp phần vào s�?gia tăng s�?lượng bệnh nhân khám. Chưa có cơ quan nào thống kê s�?người t�?t�?hay phạm tội như các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm của bệnh trầm cảm nêu trên nhưng thông tin trên báo chí cho thấy nhiều trượng hợp có liên quan đến các rối loạn tâm thần.

Kết luận

Trầm cảm với các biểu hiện lâm sàng t�?theo hướng tiêu cực của nó là một trong bệnh lý tâm thần nặng liên quan tới khủng hoảng kinh t�? Sàng lọc và phát hiện trầm cảm và khuynh hướng t�?t�?kéo dài trong thời k�?khủng hoảng kinh t�?là một chiến lược phòng ngừa bệnh tâm thần. Nguy cơ kết hợp kh�?năng t�?t�?tiềm tàng và mất việc làm cao cho thấy việc tạo công ăn việc làm và các chương trình h�?tr�?bệnh nhân trầm cảm là rất cần thiết.

Phạm Văn Tr�?Bs CK II PGĐ Bv TT Tp HCM.

Tài liệu tham khảo:
1 Depression: A global crisis. World Mental Health Day, October 10 2012. World Federation for Mental Health.
2.The great push: Investing in mental health. 2011 World Mental Health Day.
3.La santé mentale et les maladies physiques chroniques. Journée mondiale de la santé mentale 10 Octobre 2010. Féderation mondiale pour la santé mentale
4.mhGAP Intervention Guide for mental, neurological and substance use disorders in non-specialized health settings

The post TRẦM CẢM: CĂN BỆNH KHỦNG HOẢNG TOÀN CẦU appeared first on Bệnh Viện Tâm Thần TP. HCM.