Tâm thần phân liệt là một loại bệnh tâm thần nặng.

–    C�?trong 100 người dân thì có 1 người mắc bệnh này.
–    Bệnh có th�?biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau nhưng đều có chung đặc điểm là ảnh hưởng đến các hoạt động tinh thần và v�?lâu dài có th�?làm thay đổi nhân cách của bệnh nhân.
–    Bệnh thường bắt đầu �?tuổi tr�?và thường kéo dài suốt c�?cuộc đời.
–    Bệnh thường khởi phát nhanh với các triệu chứng cấp tính xuất hiện trong vài tuần hay có th�?khởi phát chậm dần dần trong nhiều tháng , nhiều năm.
–    Trong thời gian bệnh, bệnh nhân thường tr�?nên xa lánh những người khác, ít nói chuyện với người thân, tr�?nên trầm tư, lo âu hoặc hay s�?hãi.

I -TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH TÂM THẦN PHÂN LIỆT

Các triệu chứng quan trọng nhất gồm :

1. Hoang tưởng:

–   Là những ý tưởng sai lầm, không phù hợp với thực t�? do bệnh tâm thần gây ra nhưng bệnh nhân cho là hoàn toàn đúng, không th�?giải thích hay phê phán được.
–   Nội dung hoang tưởng rất đa dạng, nhưng thường gặp nhất là:

• Hoang tưởng t�?cao: thí d�?bệnh nhân nghĩ rằng mình có th�?làm tướng ch�?huy quân đội mặc dù bệnh nhân chưa từng đi b�?đội hoặc bệnh nhân nghĩ rằng mình có th�?chữa các loại bệnh khó như bệnh ung thư dù bệnh nhân không học ngành y�?/li>
• Hoang tưởng b�?hại: thí d�?bệnh nhân nghĩ rằng những người hàng xóm hay người trong gia đình đang tìm cách đầu độc bệnh nhân �?/li>
• Hoang tưởng b�?chi phối: thí d�?như bệnh nhân nghĩ rằng có một th�?lực vô hình nào đó đang kiểm soát mọi suy nghĩ hay hành động của mình �?/li>

– Bệnh nhân s�?có một s�?phản ứng tùy theo nội dung hoang tưởng thí d�?như bệnh nhân s�?t�?chối không ăn cơm chung với gia đình và t�?nấu ăn nếu bệnh nhân nghi có ai tìm cách đầu độc mình �?/p>

2. Ảo thanh:

–   Là bệnh nhân nghe một hay nhiều giọng nói tưởng tượng vang lên trong đầu hay vang bên tai.
–   Nội dung của ảo thanh thường là: đe do�? buộc tội, chưởi bới hay nhạo báng bệnh nhân.
–   Bệnh nhân cũng s�?có một s�?phản ứng tùy theo nội dung của ảo thanh thí d�?như bệnh nhân  s�?bịt tai khi nội dung của ảo thanh là chưởi bới, bệnh nhân s�?có hành vi t�?v�?nếu nội dung của ảo thanh là đe do�?…�?/p>

3. Rối loạn kh�?năng suy nghĩ:

Lời nói bệnh nhân tr�?nên khó hiểu, đang nói bệnh nhân bỗng đột ngột ngưng lại rồi một lúc sau mới nói tiếp ch�?đ�?cũ hay nói sang chuyện khác. Đôi khi bệnh nhân nói lung tung đến nỗi người nghe không hiểu bệnh nhân muốn nói gì.

II �?CÁC TRIỆU CHỨNG KÉM QUAN TRỌNG HƠN GỒM:

4. Mất đi ý muốn làm việc:

Đầu tiên bệnh nhân s�?không th�?tiếp tục làm việc tốt tại cơ quan hay học tập tốt trong trường học. Nếu nặng hơn bệnh nhân s�?không còn làm tốt được các công việc hằng ngày như làm việc nhà, giặt giũ, nấu ăn … và nặng nhất là bệnh nhân s�?không chú ý đến v�?sinh cá nhân, không tắm rửa, ăn uống kém …

Chú ý: tình trạng này được gây ra do bệnh ch�?không phải tại bệnh nhân lười biếng.

5. Giảm s�?biểu l�?tình cảm:

S�?biểu l�?tình cảm của bệnh nhân b�?giảm sút nhiều. Bệnh nhân hoặc s�?không phản ứng trước các s�?kiện vui buồn hoặc ngược lại đối với sự�?kiện vui thì bệnh nhân buồn và đối với s�?kiện buồn thì bệnh nhân t�?ra vui.

6. S�?cách ly xã hội:

Bệnh nhân không muốn tiếp xúc với những người khác, ngay c�?đối với những người thân trong gia đình bệnh nhân cũng không muốn nói chuyện.

Điều này có th�?do kh�?năng nói chuyện của bệnh nhân b�?giảm sút do bệnh hoặc do bệnh nhân không muốn nói chuyện với người khác vì có hoang tưởng s�?người ta hại mình.

7. Không nhận thức được rằng bản thân mình đang b�?bệnh:

Thông thường nhiều bệnh nhân TTPL không nghĩ rằng mình b�?bệnh, do đó h�?có th�?s�?t�?chối việc đi đến bác sĩ đ�?chữa bệnh.

Nếu bệnh nhân có một hoặc vài triệu chứng trên đây, cần khuyên bệnh nhân đến các y bác sĩ tâm thần đ�?chữa bệnh càng sớm càng tốt.

III- NGUYÊN NHÂN CỦA BỆNH TÂM THẦN PHÂN LIỆT ?

Hiện nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân ch�?yếu gây bệnh TTPL mà bệnh được nghĩ rằng do một s�?yếu t�?khác nhau phối hợp gây r:

1. Yếu t�?di truyền:

Bệnh TTPL có khuynh hướng di truyền trong gia đình . �?dân s�?bình thường thì t�?l�?mắc bệnh là 1%, nhưng nếu có một người trong s�?cha m�?b�?TTPL thì t�?l�?mắc bệnh �?các đứa con tăng lên đến 12% .

2. Yếu t�?sinh hoá:

Vài chất hoá học trong não được nghĩ rằng có góp phần gây ra bệnh này , nhất là chất Dopamine .

3. Yếu t�?gia đình:

Hiện nay chưa có bằng chứng đ�?nghĩ rằng các rối loạn trong mối quan h�?gia đình có th�?gây ra bệnh TTPL. Tuy nhiên người ta nhận xét thấy bệnh nhân TTPL d�?tái phát hơn nếu không khí trong gia đình căng thẳng .

4. Yếu t�?môi trường:

Người ta nhận thấy môi trường chung quanh quá nhiều sang chấn (stress) có th�?góp phần thúc đẩy s�?xuất hiện bệnh TTPL .

VI- ĐIỀU TR�?BỆNH TÂM THẦN PHÂN LIỆT

Hiện nay phương pháp điều tr�?hiệu qu�?nhất bệnh TTPL là s�?phối hợp giữa thuốc chống loạn thần và công tác phục hồi chức năng tâm lý xã hội cho bệnh nhân.

1. Thuốc chống loạn thần.

Các thuốc chống loạn thần c�?điển như như Aminazine , Haldol …… đã giúp ích rất nhiều trong việc điều tr�?bệnh TTPL. Nh�?các thuốc này, ngày nay đa s�?bệnh nhân TTPL không cần nằm bệnh viện tâm thần lâu dài mà có th�?điều tr�?ngoại trú bằng cách đến lãnh thuốc đều đặn tại các Phòng khám tâm thần quận huyện hay các Trạm y t�?phường xã. H�?vừa uống thuốc vừa có th�?sống thoải mái trong gia đình và xã hội. Hiện nay đã xuất hiện các thuốc chống loạn thần thuộc th�?h�?mới như risperidone, olanzapine … vừa có hiệu qu�?hơn mà lại ít tác dụng ph�?hơn các thuốc loại c�?điển nên đã góp phần làm bệnh nhân yên tâm điều tr�?lâu dài.

Chú ý :

–   Các thuốc này không gây nghiện, chúng ch�?góp phần điều chỉnh các chất hoá học trong não.

–   Đa s�?bệnh nhân cần điều tr�?trong thời gian rất lâu dài đ�?đ�?phòng tái phát. Việc ngưng uống thuốc nhất thiết cần phải hỏi ý kiến bác sĩ tâm thần.

2. Phục hồi chức năng tâm lý xã hội cho bệnh nhân.

Bao gồm một loạt các biện pháp nhằm mục đích:

–   Giúp bệnh nhân TTPL phục hồi kh�?năng tiếp xúc với mọi người chung quanh, kh�?năng làm việc và học tập .

–   Giúp gia đình bệnh nhân hiểu rõ hơn v�?bệnh TTPL, v�?cách điều tr�?và các tác dụng ph�?của thuốc chống loạn thần, v�?cách đối x�?thích hợp với bệnh nhân.

–   Giúp hàng xóm và mọi người trong xã hội có cái nhìn đúng đắn v�?loại bệnh này đ�?mọi người chung quanh bệnh nhân thông cảm với bệnh nhân hơn và h�?cũng xem bệnh này cũng giống như những loại bệnh cần được điều tr�?lâu dài khác như bệnh tiểu đường, bệnh cao huyết áp …..

V- NHỮNG ĐIỀU TRÁNH ĐỐI VỚI BỆNH NHÂN TÂM THẦN PHÂN LIỆT

–   Không nên đưa bệnh nhân đến thầy bùa, thầy pháp vì bệnh TTPL không phải do ma qu�?gây ra.

–   Không nên tranh luận với bệnh nhân v�?s�?vô lý của hoang tưởng. Những ý nghĩ bệnh lý đó ch�?có th�?biến mất đi nh�?thuốc chống loạn thần.

–   Không nên xiềng xích, trói hay nhốt bệnh nhân vì thuốc chống loạn thần có th�?làm cho bệnh nhân không còn hung hăng, kích động.

–   Không nên t�?ý cho bệnh nhân ngưng uống thuốc mà không có ý kiến của bác sĩ tâm thần.

Lê Quốc Nam
Trưởng phòng K�?hoạch Tổng hợp
Bệnh viện Tâm thần TP. HCM

The post Nguyên Nhân Và Triệu Chứng Của Bệnh Tâm Thần Phân Liệt appeared first on Bệnh Viện Tâm Thần TP. HCM.