Mất ng�?mạn tính là khó vào giấc ng�? khó duy trì giấc ng�?ban đêm, thức giấc sớm và không ng�?lại được trong thời gian ít nhất 1 tháng. Hầu hết người mất ng�?đều có các biểu hiện trên. Mất ng�?dưới 1 tháng gọi là mất ng�?cấp ( ngắn hạn) và trên 1 tháng là mất ng�?mạn tính. Ước tính 10 �?15 % dân s�?mất ng�?ngắn hạn hoặc mạn tính. Nước M�?có 12,7% người lớn mất ng�?mạn tính, 44% người cao huyết áp mất ng�?so với 19,3% �?người bình thường.

Thức giấc giữa đêm (mildle-of-the-night: MOTN), khó ng�?tr�?lại (difficulty returning to sleep: DRS), thức sớm gặp nhiều nhất �?người mất ng�?mạn tính và thường kèm tình trạng khó vào giấc ng�? Người Việt là một trong các dân tộc có thói quen ng�?trưa rất hợp lý và khoa học nhưng khi mất ng�?mạn tính thì giấc ng�?trưa cũng không còn. Ng�?ngày hay gặp �?người lớn tuổi và bắt đầu một thời k�?bệnh lý mới.

Mất ng�?có nguồn gốc t�?chất lượng cuộc sống thấp, là nguyên nhân gây giảm ngày công lao động, kèm theo bệnh lý cơ th�?có l�?do giảm miễn dịch t�?nhiên và các bệnh lý tâm thần. Người có bệnh tâm thần b�?mất ng�?mạn tính nhiều hơn và khó ng�?tr�?lại hơn người không b�?bệnh. Các triệu chứng chung là ng�?quá ít, thời gian ru ng�?quá lâu, ng�?nông và khi thức dậy thì trạng thái tinh thần không thoải mái, cơ th�?mệt mỏi, không lấy lại sức,�?Đồng thời là suy giảm các họat động ban ngày như u�?oải, không tập trung làm việc được, hay quên, khí sắc giảm hay “xuống tinh thần�? Mất ng�?�?tuổi trung niên gây giảm năng suất và ngày công làm việc rất nhiều.

Có rất nhiều yếu t�?thúc đẩy mất ng�?ngoài tầm kiểm soát như đang b�?stress, bệnh cơ th�? bệnh tâm thần. Nhưng cũng có rất nhiều yếu t�?t�?công việc, t�?quan h�?với người ngoài,  thay đổi việc làm, những thăng trầm cuộc sống, do s�?dụng thuốc không hợp lý,…Những yếu t�?thúc đẩy đó có khi đã là quá kh�? giấc ng�?đã tr�?lại nhưng vẫn thúc đẩy mất ng�?mạn tính. Khi đã mất ng�?rồi, những yếu t�?sau đây làm mất ng�?thêm:

– Điều kiện ng�?( thường gọi là v�?sinh giác ng�? không cải thiện, nghĩa là không biết cách chuẩn b�?cho giấc ng�?
– Quá lo lắng v�?giấc ng�?của mình
– C�?gắng th�?và ch�?ý dùng nhiều thời gian cho giấc ng�? Khi c�?gắng ng�?nghĩa là chúng ta đã c�?tình quên đi một điều gì đó, vì vậy s�?không tránh khỏi thức tỉnh, thậm chí thức trắng, kết qu�?là ch�?thiếp đi khi quá mệt mỏi. Lúc này mất ng�?càng thêm tồi t�?

Chẩn đoán mất ng�?dựa trên lời khai ch�?quan của người bệnh, dành cho bác sĩ chuyên khoa, �?và theo định nghĩa và các hướng tiếp cận v�?mất ng�?thì dành nhiều hơn cho bác sĩ chuyên khoa tâm thần ! Mất ng�?�?tuổi trung niên cần được tiếp cận v�?tâm sinh lý, v�?họat động tâm thần, nhất là giới n�? Phần đông ph�?n�?Việt Nam giỏi giang,”can trường�?�?nhưng một khi đã mất ng�?mạn tính thì phức tạp hơn và điều tr�?với thuốc ng�?thông thường không đ�?mà cần nhìn nhận tổng th�?nhưng chi tiết các nguyên nhân và yếu t�?thúc đẩy, khởi s�?mất ng�?�?từng nhóm ngh�?nghiệp và dân cư khác nhau. Ví d�?một người v�?nay đã tuổi trung niên, bao năm nay sát cánh “công thành danh toại�?cho chồng, nay bắt gặp người chồng có “dấu chứng quên công lao�?ấy nên khó ng�?rồi mất ng�?nhưng ráng chịu đựng mà “không muốn khám tâm thần�?kinh. Đến đây thì phải nhận định chữa mất ng�?chi tiết trong tổng th�?các rối lọan lo âu, trầm cảm, hay stress kéo dài,�?/p>

Nên đặt ra chiến lược chữa tr�?với các bước sau:
– Hiểu biết nỗi đau buồn kh�?s�?của người bệnh, nói cách khác là tìm ra và nhận định triệu chứng liên quan tâm thần gây mất ng�?
– Điều tr�?các yếu t�?thúc đẩy hoặc các nguyên nhân ban đầu như stress, lo âu trầm cảm, trạng thái đau chưa rõ nguyên nhân, các bệnh hô hấp, tim mạch, bệnh đường tiết niệu,�?br /> – Ch�?dẫn cho người bệnh các yếu t�?làm kích họat mất ng�? trấn an hợp lý
– Dùng thuốc (thuốc ng�?và một s�?thuốc khác trong chuyên khoa tâm thần) đúng .

Như vậy, đ�?có giấc ng�?“đẫy giấc�?hay giấc ng�?lấy lại sức khỏe không ch�?đơn thuần là dùng thuốc kiểm soát giấc ng�?mà phải x�?lý các bước tiếp cận trên, nhất là khi chúng ta “lầm lẫn�?đối với mất ng�?mạn tính. Các lọai thuốc ng�?hiện nay ch�?yếu tác động trên cơ ch�?đồng vận với các th�?th�?GABA-A benzodiazepine và có các tác dụng ph�?như giãn cơ, suy giảm trí nh�? mất điều hòa vận động, �?Chúng được phân ra loại có thời gian tác dụng ngắn và dài, một s�?lọai có th�?dùng đ�?ng�?nhanh và duy trì được c�?giấc ng�?hoặc ch�?đ�?giúp ng�?nhanh.
Dùng các lọai thuốc ng�?có hiệu qu�?hay không, tình trạng ph�?thuộc thuốc và cai thuốc (thiếu hoặc giảm liều thuốc vì s�?ghiền) t�?những lần khám trước luôn luôn phải đánh giá cẩn thận. Đừng bao gi�?t�?dùng thuốc ng�?theo mách bảo của người đã dùng trước hoặc theo�?quảng cáo. Ngưng dùng thuốc ng�?cũng là một vấn đ�?cần s�?hợp tác chặt ch�?giữa bác sĩ và bệnh nhân.

Tuy nhiên, qua nhiều năm khám và điều tr�?mất ng�?chúng tôi nhận thấy tương đối phức tạp đòi hỏi phải có nhiều kinh nghiệm. Đa s�?người bệnh đều có ít nhất một vài biểu hiện v�?họat động tâm lý với nhiều xung đột có t�?trước không thoát ra được và một vài nét v�?tâm thần mặc dù “không thật s�?mang bệnh tâm thần�? Có nhiều trường hợp chưa thật s�?cần dùng thuốc ng�?“chính cống�? nhưng khi người bệnh đã “ghiền�?thuốc ng�?do dùng “chưa chuẩn�?thì điều tr�?tiếp theo có phần khó khăn hơn.
Tập các thói quen tốt cho giấc ng�?là một phần quan trọng trong chữa tr�?mất ng�?
Tất c�?các loại thuốc ng�?đ�?phải dùng cẩn thận khi có kèm bệnh phổi tắc nghẽn, khi uống rượu buổi tối hay khi phải lái xe ngày sau,�?/p>

Bs Phạm Văn Tr�? PGĐ BV TT Tp H�?Chí Minh.

Tài liệu tham khảo:
1. Gary S. Richardson. MD. Future direction in the pharmacologic treatment of insomnia. Medscape CME Neurology & Neurosurgery. 2009 – 2010
2. Martin Reite,MD. John Ruddy, MD. Kim Nagel, MD. Evaluation and management of sleep disorders. Third Edition. American Psychiatric Publishing, Ins Washington 2005.
3. Michael J. Sateia, MD. Management of chronic sleep-maintenance insomni. Medscape CME Neurology & Neurosurger.2009 �?2010.
4. Sue Wilson and David Nuit. Sleep Disorders. Oxford Psychiatry Library. Oxford University Press, 2008.

The post MẤT NG�? HƯỚNG TIẾP CẬN THỰC HÀNH VÀ ĐIỀU TR�? appeared first on Bệnh Viện Tâm Thần TP. HCM.