Nguồn gốc của đau đầu rất đa dạng, bao gồm các tổn thương trong hộp s�? giãn động mạch trong hoặc ngoài hộp s�? viêm nhiễm hoặc tắc nghẽn các xoang hàm xoang mũi, đau đầu có nguồn gốc t�?hốc mắt, nguồn gốc cân cơ, mỏm gai đốt sống c�?và kích thích màng não�?Sau chọc dò tủy sống hay tư th�?nằm cũng gây đau đầu và đôi khi liên quan đến d�?dạng mạch máu và một s�?tình trạng bệnh lý khác.

Đau đầu được phân ra 2 loại, đau migraine có và không có cơn thoáng (with aura & without aura) hay có hoặc không triệu chứng báo trước với t�?l�?1/5, đau đầu cluster, cơn đau đầu d�?dội, đau đầu do kích thích màng não, do u não, và do viêm động mạch thái dương�?Tất nhiên đau đầu còn xảy ra �?người có bệnh lý mắt và võng mạc, chấn thương s�?não, liệt nửa người, trong đột qu�?và cơn thiếu máu thoáng qua. Đau đầu migraine xảy ra từng đợt, thường một bên đầu, từng cơn, bắt đầu khi còn tr�? Đau đầu migraine �?tr�?em rất khó chẩn đoán, biểu hiện kèm theo thường là đau bụng, nôn ói, từng đợt chóng mặt mất thăng bằng và thay đổi khí sắc, tính nết, hành vi cư x�?�?/p>

Đau đầu migraine có th�?chẩn đoán được nếu có bệnh s�?rõ ràng và s�?khó khi không đ�?hội chứng thần kinh dẫn tới nguồn gốc đau đầu migraine, khi kèm các rối loạn tâm thần kinh và khi tái diễn nhiều th�?loại đau đầu migraine khó phân biệt với các loại đau đầu khác.

Sau các đo điện não, siêu âm não, làm lưu huyết não thì chụp cộng hưởng t�?(MRI) thường được s�?dụng đ�?tiếp tục tìm chẩn đoán. Hình ảnh MRI �?bệnh nhân đau đầu migraine ngày nay được nhiều tác gi�?nghiên cứu với nhiều kết qu�?rất đáng quan tâm, đó là hình ảnh MRI não b�?có gia tăng đậm đ�?của chất trắng  HSSB (HyperSignaux de la Substance Blanche).

Trong một nghiên cứu tập hợp các phân tích ( meta-analyse) Swartz và cộng s�?cho biết HSSB thường gặp trên MRI của bệnh nhân migraine với ch�?s�?nguy cơ gia tăng có ý nghĩa: 3,9  (2,26 �?6,72) so với nhóm chứng. Nhận định này được Kruit và cộng s�?nghiên cứu lại trong chương trình nghiên cứu CAMERA cho thấy có nguy cơ tăng HSSB �?chất trắng vùng sâu (nhưng không tăng �?vùng chung quanh não thất) rõ rệt �?ph�?n�?b�?nhiều cơn đau đầu migraine mỗi tháng. Nguồn gốc bệnh lý của HSSB �?những bệnh nhân migraine còn chưa rõ, nhưng có th�?tìm hiểu theo hướng nghiên cứu chức năng hoạt động của NADH (nicotinamide adenine dinucleotide). NADH là một chất trắng vận chuyển năng lượng sợi t�?bào mitochondriale và là một coenzyme hiện diện �?tất c�?các t�?bào có chức năng  h�?tr�?các enzyme chuyển tải các phân t�?trong phản ứng giảm oxy (oxydo-reduction) trong chuyển hóa hình thành ATP. Các rối loạn của NADH rất phức tạp trong cơn đau đầu migraine kéo theo giảm oxy tại ch�? Đây là yếu t�?chính phát sinh áp lực xâm lấn v�?não –  nguyên nhân đầu tiên (primum movens) được gi�?định trong sinh lý bệnh học của đau nửa đầu migraine.

Một hướng nghiên cứu khác được Imamura và cộng s�?tiến hành cho thấy t�?l�?huyết tương metalloproteinase type 9 (MMP-9) tăng rõ rệt �?bệnh nhân đau đầu migraine có hoặc không có cơn thoáng �?nhóm chứng và �?bệnh nhân có cơn đau đầu d�?dội. T�?l�?MMP-9 tăng cao hơn �?�?bệnh nhân đau đầu có cơn migraine trong vòng 04 ngày tr�?lại. Mặt khác MMP-9 được biết đến với vai trò thoái hóa chất kết dính ngoài t�?bào và có tác dụng tăng thẩm thấu mao mạch. MMP-9 cũng rất phức tạp trong áp lực xâm lấn thần kinh, trong viêm nhiễm thần kinh và thiếu máu não b�? Ngoài ra người ta còn hiểu biết tất c�?các lợi ích của MMP-9 trong kh�?năng hình thành HSSB�?Tuy nhiên cho đến ngày nay, các HSSB còn là các ORNI hay các vật th�?tròn không xác định.

Thông điệp của chúng ta đối với người bệnh và đối với các bác sĩ đa khoa là HSSB chắc chắn hiện diện khá nhiều �?bệnh nhân đau đầu migraine nhưng không th�?là đặc trưng đ�?tiên lượng bệnh, nhất là không th�?là yếu t�?xấu hình thành trạng thái bệnh lý. HSSB còn là ch�?đ�?nghiên cứu lâu dài.

Như vậy, đ�?điều tr�?đau đầu migraine bác sĩ cũng phải hiểu “đối tác�?của mình v�?kh�?năng mô t�?triệu chứng với các đặc trưng tâm lý trong giao tiếp khi cơn đau dài ngày làm thay đổi nhận thức hành vi, thay đổi ý tưởng nhận định triệu chứng đau. Kiến thức tổng quan và kinh nghiệm, thời gian và s�?nhạy cảm ngh�?nghiệp s�?giúp các bác sĩ chẩn đoán đ�?lựa chọn chiến lược điều tr�?phù hợp.  Điều tr�?bao gồm kiểm soát cơn và phòng ngừa, nhưng trong thực t�?người bệnh thường gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh, tâm thần tr�?sau khi được dùng hoặc t�?dùng thuốc giảm đau�?/p>

Điều tr�?đau đầu migraine khá phức tạp và thuộc v�?chuyên khoa nội thần kinh. Tuy nhiên, vẫn thường gặp người bệnh tìm đến chuyên khoa tâm thần sau một thời gian được dùng khá nhiều loại thuốc, được ghi điện não, đo lưu huyết não,  siêu âm não, CT và IMR s�?não. Chẩn đoán đau đầu migraine đúng và sớm nhất đ�?“đặt�?tình trạng bệnh hiện tại nh�? trung bình hay nặng và vào “nấc thang�?điều tr�?nào, s�?chọn lựa loại thuốc thích hợp nào có l�?quan trọng nhất. Đến đây thì yếu t�?tâm lý h�?tr�?người bệnh thông tin khách quan các yếu t�?có th�?khởi phát cơn đau và xem xét thông tin ấy hợp với c�?quá trình bệnh s�?cũng không kém phần quan trọng. Thực t�?lâm sàng cho thấy vấn đ�?này tr�?nên quan trọng hơn khi các kết qu�?cận lâm sàng không mang lại h�?tr�?có ý nghĩa nào.

Nhiều người bệnh tr�?nên ám ảnh với cơn đau đầu của mình hoặc có th�?các cơn đau đó là biểu hiện của một thông tin nào khác còn b�?che giấu trong một hoàn cảnh mà người bệnh không th�?vượt qua được với cơ ch�?rất phức tạp. Các biểu hiện này hay gặp �?ph�?n�?trung niên, người già và có thể�?xem như hội chứng đau nền tảng tâm lý bệnh, hội chứng đau hỗn hợp hay đau không chuyên biệt, và có th�?là tiêu chuẩn chẩn đoán của một th�?rối loạn trầm cảm. Đến thời k�?này không còn điều tr�?cắt cơn đau mà �?giai đoạn phòng ngừa, trong đó việc kết hợp thuốc chuyên khoa tâm thần, thần kinh và tâm lý tr�?liệu đôi khi rất hiệu qu�?

Bs Phạm Văn Tr�? BV Tâm Thần TP H�?Chí Minh.

Tài liệu tham khảo:
Allan H.Ropper, MD, Professor and Chaiman of Neurology, Elizabeth’s Medical Center Boston, Massachusetts & Robert H. Brown, D. Phil., MD. Profressor of Neurology. Harvard Medical Hospital. Boston, Massachusetts. Principles of Neurology. 8th Edition. McGraw-Hill. 2009: 144-55.
Christan Lucas. Service de neuroloie et pathologie neurovasculaire. CHRU de Lille. Hypersignaux IRM associes à la migraine: quelle signification? Neurologie.com. Volume 1. Numero 3. Mai 2009:  93 -95.

The post ĐAU ĐẦU MIGRAINE VÀ Ý NGHĨA THAY ĐỔI ĐẬM Đ�?HÌNH ẢNH MRI appeared first on Bệnh Viện Tâm Thần TP. HCM.