SỨC KHỎE & TÂM THẦN HÀI HÒA – hạnh phúc của mọi nhà.

Chủ đề Ngày Sức Khỏe Tâm Thần 10/10 năm 2008 là ưu tiên phát triển cơ sở chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào sự ủng hộ của nhân dân, nội dung khuyến khích trao đổi hiểu biết về bệnh tâm thần và tăng cường công tác tuyên truyền phòng bệnh tâm thần cũng như đầu tư nhiều hơn cho công tác điều trị. Nhận định trên xuất phát từ thực tế các rối loạn hành vi do người bệnh tâm thần và thần kinh gây ra ngày càng nhiều ở tất cả các nước trên thế giới và họ chưa được xã hội quan tâm đúng mức, chất lượng cuộc sống thấp và tỷ lệ tử vong cao.

Ngày 4/ 9 / 2007 Tổ chức Y tế thế giới đã khuyến cáo các nước cần đầu tư nhiều hơn cho các cơ sở ngành tâm thần. Thế giới hiện tại có khoảng 154 triệu người bị trầm cảm, 25 triệu bệnh nhân tâm thần phân liệt, 91 triệu người nghiện rượu, 15 triệu người lạm dụng các chất gây nghiện. Năm 2005 có khoảng 61 triệu người bị tai biến mạch máu não, 18 triệu người có di chứng tâm thần do bệnh nhiễm trùng não bộ (ở nước ta chưa thống kê  di chứng này do chấn thương sọ não sau tai nạn giao thông ). Mới đây, năm 2007 ước tính có khoảng 50 triệu bệnh nhân động kinh, 24 triệu người bị bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ khác. Hàng năm còn có khoảng 877.000 người tự tử.

Sức khỏe tâm thần còn ảnh hưởng từ nhiều bệnh lý dài ngày khác như ung thư, bệnh tim mạch, tiểu đường và nhiễm HIV/AIDS.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, công tác chăm sóc điều trị bệnh tâm thần còn nhiều rào cản bởi “lỗ hổng” nhận thức về mức độ ảnh hưởng của các bệnh tâm thần và hiểu biết chưa sâu về lợi ích mở rộng hiệu quả chất lượng điều trị ở các cơ sở chuyên khoa tâm thần đối sức khỏe mọi người.  Mặt khác còn có sự hiểu biết khác nhau giữa  bệnh lý cơ thể và các bệnh tâm thần nhưng mọi người khẳng định một cơ thể khỏe mạnh hài hòa với họat động tâm thần là hạnh phúc, là chất lượng cuộc sống.

Người bệnh tâm thần làm việc thường không hiệu quả kể cả ngắn, trung và dài hạn đồng thời làm mất ngày công chăm sóc của người thân. Trong thực tế người bệnh tâm thần gây nhiều tai nạn, đôi khi nguy hiểm cho bản thân và người ngoài chưa kể hậu quả tự tử. Đối với thanh niên bị bệnh tâm thần, không có việc làm dẫn đến trạng thái không thân thiện trong cộng đồng và tội ác dễ dàng xảy ra. Người bị bệnh tâm thần vẫn được cho là “quả báo, hổ thẹn” nên người bệnh tự lảng tránh, phủ nhận vai trò của gia đình do đó tổn hại đến cảm xúc và sự chấp nhận của cộng đồng, đến cả sự hồi phục tinh thần sau khi chữa trị. Nhiều người không đồng tình khi các diễn viên điện ảnh, sân khấu lấy biểu hiện khiếm khuyết của người bệnh tâm thần để gây cười. Bên cạnh đó, gia đình người bệnh chưa thoát khỏi những hiện tượng thần bí, mê tín và vẫn còn mất tiền một cách vô lý mà tình trạng bệnh tâm thần nặng thêm. Hậu quả này có một phần trách nhiệm của giới truyền thông nếu như khai thác không đúng mức về các yếu tố tích cực trong đời sống tâm thần con người.

Thực trạng trên có ở hầu hết các nước nghèo đang phát triển một phần vì khó khăn và mất cân đối ngân sách. Tổ chức Y tế thế giới kêu gọi các ngành chức năng tuyên truyền nhiều hơn và mở rộng có hiệu quả hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần tới tận từng cộng đồng dân cư, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi đều có thể đến với bác sĩ, điều dưỡng chuyên khoa tâm thần nhanh nhất tương tự như những bệnh lý cơ thể khác. Đây là hy vọng không riêng của các bác sĩ chuyên khoa tâm thần mà còn của tất cả mọi người.

Tại các hội thảo quốc tế chuyên ngành ở Thành phố Hồ Chí Minh, các giáo sư, bác sĩ đến từ các nước phát triển đều đánh giá cao chương trình đào tạo, tập huấn kiến thức tâm thần và chương trình tâm thần cộng đồng cấp quốc gia ở trạm y tế phường xã. Nhiều khóa huấn luyện chuyên môn từ 3 – 6 tháng được mở dành cho các y bác sĩ tuyến cơ sở, các cơ sở y tế có nhu cầu. Đặc biệt Bệnh viên Tâm thần Thành phố còn được hỗ trợ của một số Tổ chức quốc tế về tâm thần giảng dạy các chuyên đề nhằm hướng tới chiến lược phát triển của ngành. Một số thuốc cần thiết điều trị bệnh tâm thần phân liệt và động kinh được cấp phát miễn phí từ kinh phí nhà nước và thành phố là một chính sách tiến bộ cần được nhân rộng. Tuy nhiên số lượng bác sĩ , điều dưỡng chuyên khoa chưa đủ đáp ứng nhu cầu chuyên môn bởi lý do kinh tế xã hội nước ta đang hòa nhập và sẽ phát triển, tỷ lệ người bệnh tâm thần sẽ gia tăng. Cá biệt ở một vài nơi vẫn còn người bệnh tâm thần phân liệt sống trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, chưa được thăm khám uống thuốc chuyên khoa và những thông tin về tai nạn thương tâm không đáng có từ người bệnh tâm thần, về những người tự tử hay phạm trọng tội vì bệnh lý tâm thần. Nhân ngày sức khỏe tâm thần hy vọng không còn người bệnh tâm thần bị bỏ sót.

Chủ đề Ngày sức khỏe tâm thần hàng năm luôn luôn là những vấn đề mang tính chiến lược khoa học, các bác sĩ chuyên khoa cần tham mưu cho ngành y tế các cấp hợp tác mở rộng họat động của ngành tâm thần và rất mong được sự quan tâm nhiều hơn của lãnh đạo các cấp. Trước hết là tuyên truyền rộng rãi các bệnh tâm thần thường gặp hiện nay như rối lọan lo âu, rối lọan khí sắc, bệnh tâm thần phân liệt, sa sút tâm thần ở người cao tuổi, v.v… đồng thời đề ra những kế họach phát triển cơ sở điều trị chuyên khoa thân thiện trong cộng đồng dân cư một cách hiệu quả.

Tài liệu tham khảo: World Mental Health Day 2008. Making mental health a global priority: scalingup services through citizen advocacy and action và WHO: urges more investment, services for mental health 2007.

Bs Phạm Văn Trụ

BV Tâm