Các bác sĩ điều trị sẽ có lựa chọn loại thuốc mới trong điều trị mất ngủ ở người già. Đó là lemborexant của hãng dược Eisai, là một thụ thể orexine kép đồng vận được dùng trong điều trị mất ngủ và trong rối loạn nhịp ngủ-thức, cả 2 đều an toàn cho người già. Kết quả phân tích không khác biệt về ảnh hưởng tư thế sau dùng thuốc so với dùng giả dược.
Kết quả này đặt vấn đề loại thuốc này thích hợp cho bệnh nhân mất ngủ trên 65 tuổi.
Theo Ts Margaret Moline GĐ điều hành Eisai, thuốc mới giúp bệnh nhân dễ vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ và dung nạp tốt. Nghiên cứu này được báo cáo tại Hội nghị hàng năm của Hiệp Hội Tâm thần Lão khoa Hoa Kỳ 2019 [American Association for Geriatric Psychiatry (AAGP)].
Lemborexant ức chế tín hiệu của orexin bằng cách gắn cạnh tranh cả 2 receptor (orexine 1 & 2). Ở bệnh nhân nhịp ngủ-thức hằng ngày bình thường, tín hiệu của orexine được cho là thúc đẩy các gia đoạn tỉnh táo; nhưng ở người rối loạn nhịp ngủ thức thì tín hiệu orexine có thể không hoạt động bình thường.
Theo Ts Moline, kết quả của 2 nghiên cứu 3 pha (SUNRISE -1 và SUNRISE -2 ) cho thấy chặn tín hiệu orexine trong giờ ngủ gây trở ngại sự tỉnh táo do đó giấc ngủ sẽ xảy đến vào thời gian thích hợp. Đối tượng nghiên cứu là những bệnh nhân có tiền sử thức giấc chủ quan sau khi vào giấc ngủ (WASO) từ 60 phút trở lên ít nhất 3 lần trong 4 tuần lễ.
SUNRISE -1 tiến hành trong 1 tháng, thiết kế mù đôi đa trung tâm có kiểm soát giả dược. Kết hợp cả 2 nội dung sử dụng ghi diện não trong giấc ngủ và ghi chép nhật ký giấc ngủ trên hơn 1000 bệnh nhân đã rối loạn giấc ngủ.
SUNRISE -2 tiến hành trong 12 tháng đánh giá chủ quan khả năng vào giấc ngủ và thời gian ngủ dựa trên lời ghi của bệnh nhân trong nhật ký giấc ngủ.
Cả 2 nghiên cứu so sánh lemborexant với giả dược. SUNRISE -1 có mẫu so sánh (6,25 mg Zolpidem tartate extended release [ER] ). Zolpidem có đích tác động khác là thụ thể đồng vận GAMA type A, khác với lemborexant (như đã trình bày ở trên -ND).
Hai loại thuốc này khác nhau hoàn toàn và kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng khởi phát giấc ngủ và duy trì giấc ngủ khi dùng lemborexant cải thiện một cách đáng kể so với dùng giả dược. Trong cả 2 nghiên cứu, lemborexant đều dung nạp rất tốt.
Phân tích nghiên cứu SUNRISE -1 cho thấy hiệu quả của lemborexant liều 5 mg và 10 mg ở 543 bệnh nhân từ 65 tuổi trở lên. Nữ giới lớn tuổi mất ngủ nhiều hơn nam giới 1,4 lần. Tần suất mất ngủ cao hơn ở người già nhưng nhiều loại thuốc hiện đang lưu hành không duy trì giấc ngủ.
Trong nhiên cứu các tác giả sử dụng chỉ số diện não tiềm tàng liên tục (latency to persistent sleep – LPS) để biết thời gian ngủ và xác định thời gian bắt đầu ngủ trong 10 phút đầu mà không gây gián đoạn sự tỉnh táo.
Duy trì giấc ngủ được đánh giá với nhiều phương pháp, gồm WASO toàn thời gian và WASO nửa đêm về sáng là lúc người già có khuynh hướng khó duy trì giấc ngủ nhất.
Theo báo cáo kết quả nghiên cứu cuối cùng lemborexant cũng có một số tác dụng ngoại ý mức độ nhẹ như ngầy ngật và nhức đầu, không trường hợp té ngã xảy ra.
Một loại thuốc ngủ mới cũng được FDA chấp thuận lưu hành, đó là Survoxant ( Hãng Dược Merck & Co) cũng tác dụng trên thụ thể orexine nhưng khác biệt với lemborexant. Hai loại thuốc này có cấu trúc khác nhau, ái lực với thụ thể cũng khác.
Bình luận về kết quả nghiên cứu này, TS Robert Breen chuyên gia tâm thần người già Khoa tâm thần kinh và Khoa học hành vi ĐH South Carolina, cho biết chưa thể nói loại thuốc ngủ mới này an toàn một cách bền vững cho người già. Vấn đề là chọn thuốc nhóm nào cho người già để khi thức dậy không khó khăn khi đi lại và không té ngã gây gãy vỡ xương chậu.
Chúng ta biết nếu dùng những các loại thuốc thuộc nhóm chống loạn thần thế hệ thứ 2 ( kể cả thế hệ thứ nhất), có thể nói được xem là lạm dụng cho người già giúp ngủ sâu nhưng gây mệt mỏi khi thức giấc hoặc gây tai biến té ngã, gây ra trạng thái bồn chồn bứt rứt , ngủ chập chờn và loa lắng nhiều hơn trước, chưa kể tương tác không lường trước sẽ dẫn đến suy giảm nhận thức và tế bào thần kinh trung ương sẽ thay đổi xấu đi nhanh hơn. Vậy nên cách dùng này rất cần phải thận trọng. Đây là một thực tế vì khá nhiều bệnh nhân lớn tuổi than phiền như trên với toa thuốc nhiều loại thuốc “giúp gây ngủ”. Rất nhiều nghiên cứu của các chuyên gia uy tín trên thế giới đã cảnh báo vấn đề này.
Trong số 8 nhóm thuốc chống trầm cảm chỉ có 10 loại phổ biến được các bác sĩ kê toa. Dựa trên tên generic chúng được xếp vào các nhóm và mỗi nhóm có ghi liều khởn đầu, liều thường dùng và thời gian bán hủy (thời gian hoạt động) của thuốc khi uống. Tất nhiên chúng có cơ chế tác dụng khác nhau và FDA khuyến cáo trong những thuốc này có những thuốc nào nên dùng trong trường hợp chẩn đoán nào. Cũng theo FDA, sự lựa chọn thuốc chống trầm cảm dựa trên một số yếu tố như sau:
- Triệu chứng tâm thần của bệnh nhân.
- Tiền sử đáp ứng điều trị và sự dung nạp của các thuốc chống trầm cảm đã được dùng trước khi đến khám.
- Tiền sử đáp ứng thuốc của các thành viên trong gia đình.
- Các tác dụng phụ không mong muốn.
- Khả năng tương tác thuốc.
- Các bệnh lý kèm theo. Các bệnh này có thể đáp ứng hay ngăn cản của loại thuốc chống trầm cảm đặc biệt được chọn lựa.
Hiện nay cũng không ít bệnh nhân lớn tuổi được uống loại thuốc chống trầm cảm đáng lẽ không nên uống, thực tế có toa thuốc được kê có 3 loại chống trầm cảm (?!) với lời khai của người bệnh là khám mất ngủ. Cá biệt một số người lớn tuổi cũng được dùng thuốc chống loạn thần với mục đích gây ngủ trong trường hợp bệnh nhân chưa có (hoặc không có) triệu chứng loạn thần. Người lớn tuổi thường ngủ ít, ngủ không sâu giấc và ít nói, chậm chạp, kém tập trung do trí nhớ hay khả năng nhận thức suy giảm nên cần nhìn nhận trầm cảm – mất ngủ ở người già một cách tổng hợp với các bệnh lý đồng diễn, đặc biệt là các bệnh lão khoa để nhận định và lựa chọn các chẩn đoán và thuốc chuyên khoa phù hợp.
Bs Phạm Văn Trụ
Theo:
- Pauline Anderson. New Insomnia Drug Appears Safe, Effective in Older Patients. March 07, 2019. News > Medscape Medical News > Conference News > AAGP 2019; American Association for Geriatric Psychiatry (AAGP) 2019: Abstract NR-20, Abstract NR-21. Presented March 3, 2019.
- Robert E. Hales, MD MBA. Stuart C Yudofsky MD. Laura Weiss Robert MD MA. Textbook of Psychiatry. The Ameriac Psychiatric Publishing. 6th Edition. 2015. Chapter 27. Psychopharmacology. Page 929-77.
- TERRI D’ARRIGO. Phase 3 Results for Investigational Insomnia Agent Suggest Efficacy.PSYCHOPHARMACOLOGY. Psychiatric News. Published Online:21 Feb 2019
Bạn đọc có thể tìm hiểu thêm về thuốc an thần gây ngủ nhóm benzodiazepines có thể tìm đọc trên trang bsphamvantru.blogspot.com hoặc liên hệ ĐT 091 8332 893.
