Các thuốc chống trầm cảm hầu như được xem là không hiệu quả và đôi khi là nguy hiểm khi dùng cho thanh thiếu niên.
Điều trị trẻ em và trẻ vị thành niên bị mắc chứng trầm cảm (CTC) với các thuốc chống trầm có thể vừa không hiệu quả vừa có khả năng gây nguy hiểm.
Một nghiên cứu phân tích cho thấy trong 14 thuốc CTC được nghiên cứu, chỉ có fluoxetine (Prozac) là hiệu quả hơn trong việc điều trị chứng trầm cảm so với một giả dược không hoạt động ở trẻ em và trẻ vị thành niên. Effexor (venlafaxine) có liên quan với nguy cơ xuất hiện các ý tưởng và mưu toan tự sát cao hơn so với một giả dược và 5 thuốc CTC khác.
Theo TS. Andrea Cipriani PGS ĐH Oxford, Anh quốc, việc chăm sóc lâm sàng những người trẻ tuổi bị rối loạn trầm cảm nặng, các hướng dẫn lâm sàng khuyến cáo dùng liệu pháp tâm lý – đặc biệt là liệu pháp nhận thức hành vi hoặc liệu pháp tương tác giữa các cá nhân – như là điều trị hàng đầu
Trầm cảm nặng ảnh hưởng đến khoảng 3% trẻ em từ 6 đến 12 tuổi, và 6% trẻ vị thành niên từ 13 đến 18 tuổi, các nhà nhiên cứu lưu ý.
Bs Cipriani nói rằng, “Prozac nên được cân nhắc chỉ đối với những bệnh nhân không tiếp cận được liệu pháp tâm lý hoặc không đáp ứng với các can thiệp không dùng thuốc.”
Do các nghiên cứu hiện tại về việc sử dụng thuốc CTC ở trẻ em và trẻ vị thành niên có giới hạn và chất lượng không chắc chắn, do đó “chúng ta không nên đánh giá thấp các nguy cơ tiềm ẩn này.”
Bs Cipriani khuyên rằng, “trẻ em và trẻ vị thành niên sử dụng các thuốc CTC nên được theo dõi chặt chẽ bất kể điều trị nào được lựa chọn, đặc biệt vào thời điểm bắt đầu điều trị.”
Năm 2004, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã “cảnh báo hộp đen” về sử dụng thuốc CTC ở trẻ vị thành niên và trẻ em do lo ngại các thuốc này có thể làm gia tăng nguy cơ của các ý tưởng tự sát và mưu toan tự sát.
Bất chấp lời cảnh báo của FDA, việc sử dụng các thuốc CTC ở nhóm tuổi này vẫn gia tăng giữa những năm 2005 và 2012. Ví dụ, tỷ lệ trẻ em và trẻ vị thành niên dùng một thuốc CTC ở Hoa Kỳ đã tăng từ hơn 1% lên gần 2%.
Nghiên cứu này cho thấy kết quả – đó là “những thuốc này dường như kém hiệu quả hơn và nguy cơ hơn ở trẻ em và trẻ vị thành niên so với khi chúng tác động ở người lớn,” TS. Peter Kramer, GS lâm sàng danh dự của ngành tâm thần và hành vi con người tại ĐH Brown, ở Providence, R.I. cho biết.
Kramer nói, “Trong số các thuốc CTC, Prozac luôn luôn nổi bật lên như là thuốc tương đối hiệu quả hơn.”
Nhưng cách thức các thuốc CTC hoạt động ở trẻ em như thế nào thì không rõ ràng, và nhấn mạnh “chúng ta chỉ biết rất ít về các thuốc này và chúng làm gì đối với việc phát triển não bộ ở trẻ em.”
Nói chung, điều trị nên bắt đầu với liệu pháp tâm lý, nhưng đối với một số bệnh nhân Prozac có thể là một lựa chọn, ông đề nghị. Và “có nhiều trường hợp tuyệt vọng mà bệnh tật gây hủy hoại đến mức việc làm một điều gì đó vô cùng không hoàn hảo có thể dường như giống một bước đi đúng đắn.”
Trong nghiên cứu, Cipriani và cs đã phân tích 34 nghiên cứu gồm hơn 5.200 trẻ em và trẻ vị thành niên. Là phân tích tổng gộp, nhằm tìm ra điểm chung trong nhiều thử nghiệm lâm sàng. Nhận định của phương pháp này là các kết luận tin cậy dựa trên các nghiên cứu được thực hiện tốt đến mức nào. Hơn nữa, hầu hết các thử nghiệm (65%) được tài trợ bởi các công ty dược. Và 90% có nguy cơ bị sai lầm trong việc ưu ái loại thuốc nào.
Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng chỉ với Prozac mang lại lợi ích lớn hơn các nguy cơ về việc làm giảm các triệu chứng với ít tác dụng phụ.
Các tác giả nhận thấy, các CTC Effexor, imipramine (Tofranil) và duloxetine (Cymbalta) có các tác dụng phụ không mong muốn nhất, khiến cho nhiều bệnh nhân phải ngưng thuốc so với những bệnh nhân dùng một loại giả dược.
Nghiên cứu này được công bố trên mạng vào ngày 08 / 6 /2016 trên Tạp chí Lancet.
TS. Jon Jureidini, tác giả của một bài xã luận trên tạp chí kèm theo nói rằng, “Nghiên cứu này đem đến cho chúng ta mối quan tâm thật sự về tính hữu ích của các thuốc CTC.”
Jureidini, nhà lãnh đạo nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Robinson ĐH Adelaide ở Úc nói rằng, với một nghiên cứu tổng phân tích gộp, lợi ích của các thuốc CTC có thể được nói quá lên và các tác hại được nói giảm xuống. “Thật không may, chúng ta không thể dựa vào sự trung thực của các thông tin đã được xử lý như thế nào,” Jureidini nói. “Vì vậy chúng ta thậm chí không thể tự tin về việc sử dụng Prozac ở trẻ em và trẻ vị thành niên.”
Bs Jureidini nói rằng trước khi kê toa thuốc CTC, bác sĩ phải chắc chắn những lợi ích sẽ lớn hơn các tác hại. “Chúng ta nên thay đổi việc thực hành của chúng ta từ việc kê toa và hướng đến các điều trị khác, bởi vì các thuốc đã được bán quá nhiều.”
Trẻ nhỏ không bao giờ nên được cho các thuốc CTC và các thuốc này nên được kê toa hạn chế đối với trẻ vị thành niên, “tôi hầu như không sử dụng chúng”.
Bs Jureidini nói rằng việc điều trị bắt đầu với những hiểu biết điều gì đang gây phiền toái cho trẻ nhỏ hoặc trẻ vị thành niên, và tại sao chúng rút khỏi các hoạt động xã hội, trường học và bạn bè của chúng. “Chúng ta cần giúp đỡ những người trẻ trở lại với cuộc sống, và tình trạng trầm cảm sẽ trở nên tốt hơn.” “Họ cần sự giúp đỡ và sự hỗ trợ để tái hòa nhập với thế giới.”
Bs Trần Thị Thu Phương. Khoa TL-TT Trẻ em. Bv TT Tp HCM.
SOURCES: Andrea Cipriani, M.D., Ph.D., associate professor, department of psychiatry, University of Oxford, U.K.; Jon Jureidini, M.B., Ph.D., research leader, Robinson Research Institute, University of Adelaide, North Adelaide, Australia; June 8, 2016, The Lancet, online HealthDay.
